ملیحه شریف خواه خبرنگار اطلاعات نوشت: در حالی که بیش از ۸۰درصد از ظرفیت منابع آبی در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، متاسفانه هنوز راهکار مناسبی برای مدیریت مصرف آب در این بخش ارائه و عملیاتی نشده است و در شرایط حساس کنونی که بحران آب دامنگیر کشور شده است باز هم مردم در تیررس مدیریت مصرف آب قرار دارند.

هر چند که مدیریت مصرف آب بر همگان واجب بوده، اما ضروری است که برنامه‌ریزی‌های درستی برای مدیریت پرمصرف‌ترین منابع آبی اعمال شود و این راهکار هم فقط از طریق مدیریت در مصرف بی رویه آب در بخش کشاورزی با همراهی مدیران و مسئولان ذیربط امکانپذیر است.

در این شرایط بهانه های دیگر از جمله هزینه بربودن روش‌های نوین آبیاری و عدم پذیرش تغییر الگوی کشت از طرف مسئولان و بهره برداران بخش کشاورزی پذیرفتنی نیست و استفاده از سیستم‌های كارآمد در این بخش ضروری است تا زمینه حفظ ارزشمندترین منابع زیر زمینی آب برای حفاظت از محیط زیست، پیشگیری از فرونشست زمین و استفاده از این منابع برای آیندگان فراهم شود.

ضرورت مدیریت منابع آبی در همه حوزه ها

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین درباره شیوه های کاربردی مدیریت منابع آبی در بخش کشاورزی استان به خبرنگار ما می‌گوید: مدیریت منابع آبی با هدف جلوگیری از افت آن و فرونشست زمین ، فقط در بخش کشاورزی مطرح نیست؛ هرچند که این بخش بزرگترین مصرف کننده آب است،اما موضوع هدررفت آب و برخورد با پدیده برداشت‌های غیرمجاز از منابع آب و تمامی منابع مصرفی باید به طور دقیق بررسی شود.

محمد حسین عطایی برخورد با پدیده برداشت‌های غیرمجاز از منابع آب را مهم می‌داند و می‌افزاید: از دهه ۷۰مقرر شد در بخش کشاورزی کشور سامانه‌های نوین آبیاری برای افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و مدیریت مصرف آب ایجاد شود.

وی با بیان این که قزوین آغاز کننده برنامه‌های نوین کشاورزی در دهه ۴۰خورشیدی بود، می‌افزاید: اقدامات دیگر برای توسعه این سامانه ها در دهه ۷۰با اجرای سامانه نوین آبیاری در دشت قزوین، اجرای پروژه‌های لوله‌گذاری و سامانه‌های زیر فشار انجام شده است.

عطایی به کمبود سرمایه گذاری در بخش کشاورزی در مقایسه با سایر بخش‌های اقتصادی اشاره و تاکید می‌کند: سرمایه گذاری برای بخش کشاورزی 3 تا 4 درصد و در بخش صنعت ۲۰درصد است که نشان می‌دهد مجموع روش‌های کمک کننده به کاهش مصرف آب و بهبود وضع خاک به اندازه کافی انجام نمی‌شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین توضیح می‌دهد: ماهیت وزارت جهاد کشاورزی ترویج و تشویق برنامه‌هاست که باید به روش‌های نوین آموزش داده شود و با ورود سرمایه‌گذار از بخش خصوصی و کمک‌های دولت، فعالیت‌ها دنبال شوند، اما به دلیل سنتی بودن بخش کشاورزی و سود کمتر آن در قیاس آن با بخش صنعت، سیاست‌های اتخاذ شده موجب کاهش سرمایه‌گذاری در این بخش شده است.

عطایی با بیان این نکته که بخش کشاورزی مسئول ایجاد امنیت غذایی است، می افزاید: به سبب شرایط اقتصادی کشور، اشتغال هم به این بخش تحمیل شده، در حالی که به طور متناسب در آن سرمایه گذاری نشده است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین با اشاره به اجرای برنامه‌های گوناگون برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی استان می‌افزاید: اکنون از مجموع حدود ۲۷۰هزار هکتار اراضی آبی استان قزوین ۶۲هزار هکتار زیر پوشش سیستم آبیاری نوین قرار دارند که ۵۲هزار هکتار آن با سرمایه گذاری بخش دولتی اجرا شده است.

وی ادامه می‌دهد: در کنار آن، روش‌های دیگری از جمله کشت در پشته‌های بلند، کم خاک ورزی و احداث گلخانه برای کاهش مصرف آب و افزایش تولید هم به کار گرفته می‌شود به گونه‌ای که طبق آمار اعلام شده از وزارت جهاد و کشاورزی با اجرای این طرح‌ها در عین افزایش بهره وری، مصرف منابع آبی هم کاهش یافته است.

عطایی می‌گوید: با اقدامات 10 سال گذشته میزان برداشت آب از ۲میلیارد و ۳۷۰میلیون متر مکعب به یک میلیارد و ۸۰۰میلیون متر مکعب کاهش یافته ،لذا با توجه به عدم کاهش تولید، حدود ۳۲درصد بهره‌وری تولید محصولات کشاورزی رشد داشته است .

وی همچنین به حمایت دولت از کشت گلخانه‌ای اشاره و تأکید می‌کند: دولت ساختار جدیدی برای ساخت و توسعه گلخانه‌ها و ازجمله شهرک گلخانه‌ای ایجاد کرده است تا با این اقدامات کمبود سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی جبران شود، ضمن آن که کشاورزان و بهره‌برداران خرده پا هم می‌توانند با تجمیع، اتحاد و خرید سهام مشارکت در راه اندازی گلخانه ،کمبود سرمایه گذاری در بخش کشاورزی را جبران کنند.

عطایی می‌گوید: کشت گلخانه‌ای ۵تا ۱۰برابر در مصرف آب صرفه جویی دارد و دولت هم برای راه اندازی ۱۵۰هزار هکتار گلخانه در کشور مصمم است و سهم استان قزوین ۲۳۰۰هکتار است که تاکنون ۵۶۰هکتار آن در دست اقدام و اجرا قرار گرفته است .

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین درباره اهمیت به کارگیری کشت‌های جایگزین برای مدیریت مصرف آب می‌گوید: این سازمان برای کنترل کشت تابستانه و رعایت الگوی کشت در سال آینده، برای کاهش فرونشست زمین در محدوده دشت وسیع قزوین و به ویژه در شهرستان بویین زهرا حداکثر تلاش‌های خود را به کار می‌گیرد.

عطایی تاکید می‌کند: در تابستان گذشته برنامه‌ها به طور تشویقی و بر اساس کلاس های آموزشی مطرح می‌شد، با این حال بیش از عدد الگوی کشت گوجه فرنگی کاشت و توزیع این محصول به سختی مدیریت شد، اما برای سال زراعی پیش رو مهار کشت‌های آب‌بر حتی تا مرحله کنترل و خروج محصول از کشت در دستور کار است.

وی از دیگر عوامل کنترل مصرف آب را استفاده از منابع آبی غیرمجاز در زمین‌های غیر مجاز و همچنین منابع آبی مجاز در اراضی غیر مجاز می‌داند و می‌افزاید: یکی از فعالیت‌هایی که عمدتاً کشاورزان کوچ کننده از استان‌های دیگر به استان قزوین انجام می‌دهند برای کشت محصولاتی از جمله کاهو، هندوانه، خربزه و  گوجه‌فرنگی آب را به اراضی دیم تا فاصله ۱۰کیلومتر انتقال می‌دهند که با این موضوع به شدت برخورد خواهد شد.

نگرانی از افت شدید منابع آبی استان

داراب بیرنوندی، مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان قزوین هم می‌گوید: در شرایط سخت خشکسالی قرار داریم، به گونه‌ای که قزوین جزو ۵استان آخر از لحاظ میزان بارندگی قرار گرفته است.

وی تاکید می‌کند: ۴سال پیاپی خشکسالی در استان و برداشت بیش از حد از منابع آبی، از جمله بیش از 5 هزار حلقه چاه، موجب شده است تا افت شدیدی در منابع آبی استان پدید آید.

بیرنوندی حداکثر استفاده از ظرفیت تامین، مدیریت تقاضا و مصرف را رویکرد شرکت آب و فاضلاب استان قزوین می‌داند و ادامه می دهد: اگر مردم همکاری کنند، در شرایط کنونی شاید بتوانیم آب پایدار را به شهر ها و روستاهای استان برسانیم.

وی با اشاره به تعریف ۲۵۰پروژه و زیر پروژه برای استفاده حداکثری از منابع موجود آب تاکید می‌کند : به رغم  کاهش شدید سفره‌های زیر زمینی آب در استان، تلاش زیادی می‌شود که بتوان با منابع جدید، این مشکل را رفع کرد.

بیرنوندی پروژه آبرسانی به تاکستان، آبرسانی از چاه‌های شرق قزوین، حفر ۲۰حلقه چاه در شهرها و روستای استان، اجرای پروژه جهاد آبرسانی در ۹۶روستا، اجرای ۱۱۶کیلومتر اصلاح و بازسازی شبکه و توسعه خطوط انتقال آب را از جمله فعالیت‌های این شرکت برای مدیریت مصرف و تقاضا در استان قزوین ذکر می‌کند و با بیان این که حدود ۴۷درصد مشترکان استان خوش مصرف هستند، می‌ افزاید: ۵۳درصد از مشترکان پرمصرف و بالاتر از ۱۴مترمکعب در ماه آب مصرف می‌کنند که تلاش می‌شود با اطلاع رسانی و ارائه راهکارهای مناسب مدیریت تقاضا را اجرا کنیم.

مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان قزوین با ابراز نگرانی از افت شدید آب در دشت قزوین و وقوع پدیده فرونشست در این دشت حاصلخیز کشور می‌گوید: با افت سفره‌های زیر زمینی آب اگر ترسالی هم رخ دهد، منابع آبی دیگر برگشت‌پذیر نخواهد بود و متاسفانه تکرار ۴سال پیاپی خشکسالی، سبب شده است که سطح آب چاه‌های آب شرب در برخی از مناطق تا ۱۰متر افت کند.