در بخش نخست مقاله اشاره شد که پدیده قاچاق کالا و ارز و اقتصاد زیرزمینی از نظر کمی افزایش چشمگیر داشته و توجه اقتصاددانان کشورهای مختلف را به بررسی علمی ماهیت و آثار آن در جریان تکامل اقتصادی جوامع جلب کرده است. در این بخش قاچاق و پیامدهای آن و شبکه‌های اجتماعی به عنوان یک فضای تعاملی نوظهور که تاثیر انکارناپذیر بر تمامی ابعاد شناختی جوانان یافته و فرهنگی نو به وجود آورده است، مورد بررسی قرار می‌گیرد که در پی می‌خوانید: 
 

۱- قاچاق و پیامدهای آن
قاچاق واژه‌ای ترکی و از لحاظ لغوی به معنای کاری که پنهانی و با تردستی انجام می‌شود (دهخدا، ۱۳۳۹: ۳۷۸). قاچاق عبارت است از نقل و انتقال مخفیانه کالا از خارج به داخل یا از داخل به خارج از کشور، بدون پرداخت عوارض گمرکی و سود بازرگانی و بدون توجه به مقررات مربوطه. در تعریفی  دیگر، قاچاق عبارت است از وارد کردن کالا به کشور یا صادر کردن بدون رعایت تشریفات قانونی، به نحوی که منجر به فرار از پرداخت مالیات‌ها و عوارض مقرر دولت یا فرار از نظارت‌های قانونی شود (قربانی، ۱۳۹۷، ۱۹). 
همچنین در تعریفی دیگر، به خرید و فروش اجناس بدون پرداخت حق گمرک و یا جنسی که خرید و فروش آن، غیرقانونی است، قاچاق گفته می‌شود (قربانی و فتاح، ۱۳۹۱، ۷۲). قاچاق پدیده‌ای است مخرب که صدمه‌های فراوانی بر پیکره اقتصاد کشورها وارد می‌کند. 
این پدیده برنامه‌ها و سیاست‌های توسعه اقتصادی را مختل می‌سازد. قاچاق کالا موجب کاهش تولیدات داخلی و در نتیجه افزایش بیکاری و مشکلات ناشی از آن می‌شود و این امر تأثیر نامطلوب بر تولید ناخالص داخلی کشورها می‌گذارد. قاچاق همچنین باعث می‌شود که انگیزه سرمایه‌گذاری مولد اقتصادی کاهش یابد، در نتیجه سرمایه به جای اینکه در امور مولد اقتصادی به کار افتد و باعث ایجاد اشتغال شود، به سوی قاچاق منحرف می‌شود و به این ترتیب بخشی از منافع در دسترس جامعه از چرخه اقتصاد مولد خارج می‌شود (فتح‌الهی و همکاران، ۱۳۹۱، ۱۳۱).
ساختار نظام تولید در کشورهای کمتر توسعه‌یافته و ازجمله در کشور ما در بسیاری از موارد به شکلی سازمان‌یافته که ناتوان از رقابت با تولیدات صنعتی خارجی است. ضعف فناوری، ضعف مدیریت تولید، وابستگی دیرینه به خارج به همراه ضعف زیرساخت‌های اقتصادی و عوامل دیگر همه دست به دست هم داده‌اند تا با وجود مواد خام و انرژی ارزان، کالاهای داخلی در بسیاری موارد گرانتر و بی‌کیفیت‌تر از  نوع خارجی تمام‌ شود و دولت را ناگزیر سازد با گستراندن چتر حمایتی و اعمال تعرفه، از آنها حمایت کند؛ بنابراین یکی ا ز اهداف اعمال تعرفه و دریافت عوارض، حمایت از تولید داخلی در برابر کالاهای وارداتی است. ورود کالای قاچاق خواه از مبادی غیررسمی و گذرهای غیرمجاز مرزی بوده یا از مبادی رسمی با جعل اسناد و مدارک و سوءاستفاده از ضعف مقررات و سیستم‌های نظارتی و اداری، طریقه‌ای است برای فرار از مالیات و عوارض مقرر که موجب می‌گردد کالای قاچاق نسبت به کالایی که از مجاری رسمی و با طی کردن مراحل قانونی وارد شده است، ارزان‌تر و خرید آن در قیاس با کالای داخلی، مقرون به‌ٌصرفه‌تر باشد. سابقه طولانی صنعت کشور در تولید کالاهای بی‌کیفیت و گران، به لحاظ فرهنگی، ذهنیتی در مردم ایجاد کرده که با وجود پیشرفت برخی از صنایع، هنوز هم تصور همگانی بر این است که کالای داخلی نامرغوب هستند و در فضای ذهنی بسیاری هنوز هم خرید کالای خارجی ارجحیت دارد. بی‌توجهی به پیشگیری از ورود کالاهای قاچاق به بازار و سستی و سهل‌انگاری در مبارزه، کمترین نتیجه‌اش آسیب نظام تولید و ورشکستگی صنایع و تولیدکنندگان خواهد بود. 
اشباع بازار داخلی با کالاهای قاچاق، تولیدکنندگان داخلی را به کناری خواهد راند  و در این صورت هزاران فرصت شغلی از بین خواهد رفت. در شرایطی که کشورهای کمتر توسعه‌یافته و ازجمله کشور ما و کشورهای پیرامون به دلیل رشد جمعیتی بالا، از جمعیت جوانی برخوردار بوده و بیکاری معضلی است که کم‌وبیش دامنگیر تمامی آنهاست. فراهم کردن عرصه برای ورود کالاهای قاچاق معضل بیکاری را تشدید و خیل بیکاران، امنیت اجتماعی، سیاسی و روانی جامعه را تهدید خواهند کرد. شخص بیکار فقط به این دلیل که شغل و درآمد ندارد مشکل امنیتی ایجاد نمی‌کند، بلکه اصولاً بیکاری در قشر جوان آماده به کار، منشأ بسیاری از کجروی‌های اجتماعی است که عرصه را برای زندگی آرام و امن شهروندان تنگ می‌کند. محروم ساختن دولت از درآمدهای مقرری که باید به صورت تعرفه و مالیات و سود بازرگانی از واردات و صادرات رسمی و قانونی کالا حاصل شود نیز درخور ذکر است. 
بخشی از بودجه دولت باید از این درآمدها تأمین شود که عدم تحقق آن، کسری بودجه و مسائل مربوط را پیش خواهد آورد. واردات بی‌رویه کالاهای قاچاق، کسری موازنه بازرگانی خارجی و فرار ارز را در پی خواهد داشت. 
مصرف شدن درآمدهای ارزی برای واردات کالاهای مصرفی و تجملاتی که بسیاری به دلیل وجود کالای مشابه داخلی، واردات آن نه فقط ضرورت ندارد بلکه چنان‌که گفته شد اصولاً برای صنعت و تولید زیان‌آور است، پیامد منفی دیگر پدیده قاچاق است (میرزایی ویشکایی، ۱۳۹۲).

۲- شبکه‌های اجتماعی
فضای مجازی به عنوان یک فضای تعاملی نوظهور، برای مطالعه حاضر به‌مثابه یک صحنه نمایش در نظر گرفته شده است و از این لحاظ نظریه نمایش «گافمن» و الزامات مفهومی آن نیز برای تبیین خود در این فضای جدید قابل کاربرد در نظر گرفته شده است. فضای مجازی محدوده‌های جدیدی از تعامل را با توسعه آداب و معاشرت‌های آن به‌وجود آورده است. ارتباطات اینترنتی اگرچه نسبت به تعاملات مبتنی بر حضور فیزیکی ضعف‌های فراوانی دارد، در عین حال فرصت‌ها و محدودیت‌های جدید ی را برای نمایش «خود» فراهم می‌کند (کالینیکوس، ۱۳۹۳: ۱۱۹). 
آنچه در مورد فضای مجازی، جدا از تأثیرهای منفی یا مثبت آن می‌توان گفت، آن است که ارتباطات در فضای مجازی بر طبیعت و کیفیت کُنش‌های متقابل اثر می‌گذارد (کرایپ، ۱۳۹۲: ۲۴). یک شبکه اجتماعی، مجموعه‌ای از سرویس‌های مبنی بر وب است که این امکان را برای اشخاص فراهم می‌آورد که توصیفات عمومی یا خصوصی برای خود ایجاد کنند یا با دیگر اعضای شبکه ارتباط برقرار کنند. منابع خود را با آنها به اشتراک بگذارند و از میان توصیفات عمومی دیگر افراد، برای یافتن اتصالات جدید استفاده کنند (بوید و الیسون، ۲۰۰۷).
فضای مجازی با برخورداری از ویژگی‌های منحصربه‌فردی چون بدون مرز بودن، گمنام‌سازی کاربرهای سایبری و دیگر ویژگی‌های خاص، امکان هنجارشکنی را به تمامی نقاط دنیا گسترش داده و امکان شناسایی هویت هنجارشکنان، تعقیب و پیگرد آنها را با مشکلات جدی مواجه کرده است.
به‌طور کلی در تعریف شبکه‌های اجتماعی می‌توان گفت شبکه‌های اجتماعی، سایت‌هایی هستند که از یک سایت ساده مانند موتور جستجوگر با اضافه شدن امکاناتی مانند چت و ایمیل و امکانات دیگر خاصیت اشتراک‌گذاری را به کاربران خود ارائه می‌دهند.
شبکه‌های اجتماعی مجازی به عنوان مهمترین مصادیق این امر، نفوذ هرچه بیشتر و تأثیر انکارناپذیر بر تمامی ابعاد شناختی جوانان یافته و فرهنگی نو به‌وجود آورده است. با توجه به شتاب اعجاب‌آور و رشد تصاعدی همه‌گیری و همه‌جایی شبکه‌های مجازی و شیوه ارتباطی که در جمعیت کشور ما، به‌ویژه بین جوانان و دانشجویان جامعه در حال شکل‌گیری است و به علت تأثیرپذیری و دسترسی بیشتر این قشر به فضای مجازی و اینترنت، میزان احساس امنیت کاربران و عوامل تأثیرگذار بر آن، در فضای شبکه‌های اجتماعی می‌تواند یکی از آثار و پیامدهای اجتماعی باشد که در بین این نسل از جامعه به‌وجود می‌آید. 
شبکه‌های اجتماعی مجازی مانند شمشیر دولبه هستند و به‌رغم داشتن مزیت‌ها و فرصت‌ها، توان به چالش کشیدن محیط امنیتی کشورها را نیز دارا هستند. بخش‌هایی از آنها که از رویکرد سیاسی برخوردارند، در جهت تغییر در ساختارهای اجتماعی – فرهنگی، ترویج خودباختگی، اباحه‌گری، ایجاد بی‌اعتمادی و نافرمانی مدنی نقش‌آفرینی و انسجام و انتظام ملی کشورها را دچار خدشه می‌کنند (مرادیان، ۱۳۹۰: ۲۵۸).
عصر کنونی، عصر شبکه‌هاست؛ عصری که در آن شکل‌گیری شبکه‌های گوناگون اجتماعی، شیوه‌های ارتباطی و اطلاع‌رسانی جدیدی به عرصه وسیع ارتباطات اجتماعی معرفی کرده است. سامانه‌های شبکه اجتماعی امروزه از محبوب‌ترین اهداف در این سال‌ها شده‌اند (حکیمی‌نیا و ایدر،۱۳۹۷، ۱۳۵). شبکه‌های اجتماعی مجازی به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی موبایل‌محور (تلگرام)، امروزه استقبال زیادی را رقم زده و کاربران و کنشگران زیادی را از سراسر دنیا جذب کرده‌اند.
 در این شرایط، کشورهایی که به حفظ فرهنگ ملی خود می‌اندیشند، وظیفه‌ای سخت و دشوار در پیش دارند و برای مقابله با این توطئه باید با تمام قوا و هوشیاری و استفاده بهینه از سرمایه‌های مادی و انسانی خود، دست به کار شوند و به ایمن‌سازی جامعه خود در برابر این امواج بپردازند (همان).
به‌طور کلی در تعریف شبکه‌های اجتماعی مجازی می‌توان گفت، سایت‌هایی هستند که از یک سایت ساده مانند موتور جستجوگر با اضافه شدن امکاناتی مانند گپ‌زنی، ایمیل و امکانات دیگر خاصیت اشتراک‌گذاری را به کاربران خود ارائه می‌دهند (سلطانی‌فر، ۱۳۸۹: ۵۳). شبکه‌های اجتماعی، محل گردهمایی صدها میلیون کاربر اینترنت است که بدون توجه به مرز، زبان، جنس و فرهنگ، به تعامل و تبادل اطلاعات می‌پردازند.
پیشرفت در فناوری اطلاعات راه و روش انسان را در ثبت و ضبط تاریخ تغییر داده؛ به گونه‌ای که این تغییر بر نحوه تعامل افراد با یکدیگر نیز اثرگذار بوده است. شبکه‌های اجتماعی به عنوان یکی از مهمترین این ابزارها، با قابلیت‌های خود نه فقط تأثیر عمیقی بر جنبه‌های اجتماعی کاربران در جوامع گوناگون گذارده، بلکه در زمینه‌های مختلف به عنوان مثال، آموزش‌وپرورش، پزشکی، تجارت و قانون، کاربرد فراوان یافته است (حریری و عنبری، ۱۳۹۰: ۲). یک شبکه اجتماعی، مجموعه‌ای از سرویس‌های مبتنی بر وب است که این امکان را برای اشخاص فراهم می‌آورد که توصیفات عمومی یا خصوصی برای خود ایجاد کنند، منابع خود را با آنها به اشتراک بگذارند و از میان توصیفات عمومی دیگر افراد، برای یافتن اتصالات جدید جستجو کنند (بوید و الیسون، ۲۰۱۵: ۲۳).
بر اساس تعریفی دیگر، شبکه‌های اجتماعی، خدمات برخطی هستند که به افراد اجازه می‌دهند در یک سیستم مشخص و معین پروفایل شخصی خود را داشته باشند، خود را به دیگران معرفی کنند، اطلاعاتشان را به اشتراک بگذارند و با دیگران ارتباط برقرار کنند. از این طریق افراد می‌توانند ارتباطشان با دیگران را حفظ کنند و همچنین، ارتباط‌های اجتماعی جدیدی را شکل دهند (بوید و الیسون، ۲۰۱۵: ۱۲). درواقع، شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی طراحی شده‌اند. به‌طور کلی از طریق اطلاعاتی که بر روی پروفایل افراد قرار می‌گیرد، مانند عکس کاربر، اطلاعات شخصی و علایق (که همه اینها اطلاعاتی را در زمینه هویت فرد فراهم می‌آورد) برقراری ارتباط تسهیل می‌َشود. کاربران می‌توانند پروفایل‌های دیگران را ببینند و از طریق برنامه‌های کاربردی مختلف مانند پست الکترونیک و گپ با یکدیگر ارتباط برقرار کنند (پمپک و همکاران ۲۰۱۴: ۲۲۸).
به‌طور کلی در تعریف شبکه‌های اجتماعی می‌توان گفت شبکه‌های اجتماعی پایگاه‌هایی هستند که از یک وبگاه ساده مانند موتور جستجوگر با اضافه شدن امکاناتی مانند گپ، پست الکترونیک و امکانات دیگر خاصیت اشتراک‌گذاری را به کاربران خود ارائه می‌دهند. شبکه‌های اجتماعی، محل گردهمایی صدها میلیون کاربر اینترنت است که بدون توجه به مرز، زبان، جنس و فرهنگ، به تعامل و تبادل اطلاعات می‌پردازند (سلطانی‌فر، ۱۳۸۹: ۵۳). یک شبکه اجتماعی، وبگاهی است که در مرحله اول به افراد و سازمان‌ها اجازه می‌دهد صفحات خود را روی آن ایجاد کنند و در  مرحله دوم، این امکان را می‌دهد که این صفحات بر اساس مشترکات گوناگون به هم متصل شوند. در حقیقت یک شبکه اجتماعی وبگاه یا مجموعه وبگاهی است که کاربران آن دوست دارند علاقه‌مندی‌ها، افکار و فعالیت‌های  خود را با دیگران و دیگران هم با آنان به اشتراک بگذارند.
ادامه دارد
ماهنامه حقوقی ،فرهنگی و اجتماعی دادرسی