زهره رنگ آمیز- روزنامه اطلاعات| گزارش‌های میدانی حاکی از آن است که گرانی بی‌سابقه کالاها و خدمات، قدرت خرید مردم را به‌شدت کاهش داده و رونق همیشگی این بازارها را به رکود کشانده است.

یکی از فروشندگان با اشاره به کاهش چشمگیر شمار زائران، خبرنگار ما می‌گوید: "اقتصاد مشهد به زیارت وابسته است و وقتی زائر نباشد، ما هم نمی‌توانیم فروش کنیم. متاسفانه، امسال هم شمار زائران کم شده‌ و هم قدرت خریدشان پایین آمده است." با نزدیک شدن به عید نوروز، مشهد به عنوان یکی از مقاصد مهم گردشگری، با چالش‌های اقتصادی قابل توجهی روبرو شده است، این وضع در حالی است که مشهد سالانه میزبان میلیون‌ها زائر داخلی و خارجی است و اقتصاد این شهر به‌طور قابل توجهی به حضور زائران وابسته است.

در ادامه دیدار از بازار مرکزی مشهد، یکی از قدیمی‌ترین و پررونق‌ترین بازارهای این شهر، با صحنه‌های نگران‌کننده مواجه شدیم. در میان غرفه‌های رنگارنگ و قفسه‌های پر از کالا، چهره‌های نگران فروشندگان حکایت از روزهای سخت اقتصادی دارد. خانم سهامی، که مغازه دار است ؛ می‌گوید: پسرم به دلیل برگشت چک‌هایش، مجبور شده است لوازمی که برای شروع زندگی مشترک خود از قبل تهیه کرده بود را بفروشد، تصور می‌کردیم که با نزدیک شدن به عید نوروز و دریافت عیدی کارمندان و کارگران، بازار رونق بگیرد، اما متاسفانه هنوز هم پرنده پر نمی‌زند!

کسادی بازار فقط به کسبه‌ کوچک و متوسط محدود نمی‌شود، حتی برندهای معروف پوشاک هم از این وضع بی‌نصیب نمانده‌اند.  یکی از مالکان برندهای مطرح پوشاک در مشهد اظهار می‌دارد: "اوضاع ما هم مثل بقیه است و ۳ روز است که هیچ فروشی نداشته‌ایم."؛ این اظهارات نشان‌دهنده‌ تاثیر رکود اقتصادی بر تمامی بخش‌های بازار است.

گزارش‌ میدانی ما از بازارهای مشهد، حکایت از رکود بی‌سابقه‌ای دارد که حتی پیش‌بینی‌های مسئولان را هم تحت‌الشعاع قرار داده است در حالی که مسئولان زائران خارجی را کمتر از یک میلیون نفر پیش بینی کرده بودند، واقعیت میدانی نشان‌دهنده‌ تاثیر منفی کاهش شمار آنان و همچنین زائران داخلی بر اقتصاد شهر است. مسأله به ویژه با توجه به ماه رمضان، که معمولاً شاهد افزایش سفر به مشهد از سراسر ایران بودیم، نگران کننده‌تر می‌شود؛ عدم افزایش سفر به مشهد حتی در ماه رمضان نشان می‌دهد که مشکلات اقتصادی فراتر از یک مسأله فصلی است و به ویژه بر بازار سنتی مشهد هم، تاثیر گذاشته است.

در حالی که بازارهای مشهد با رکود بی‌سابقه‌ای دست و پنجه نرم می‌کنند، تنها کورسوی امیدی که برای برخی از کسبه، به ویژه در بازارهای اطراف حرم، باقی مانده است، زائران عرب هستند. با این حال، بررسی‌های نشان می‌دهد که حتی شمار این زائران هم نسبت به گذشته کاهش چشمگیری داشته و فشار مضاعفی را بر کسبه وارد کرده است.

کاهش زائران عرب صحت ندارد

در پی انتشار گزارش‌هایی مبنی بر رکود در بازار مشهد و کاهش حضور زائران عرب، این موضوع را با مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی در میان گذاشتیم که سیدجواد موسوی در پاسخ به این پرسش، ضمن رد کاهش آمار زائران عرب، دلیل اصلی کاهش مقطعی حضور آنان را لغو پروازها به دلیل شرایط نامساعد جوی دانست و تاکید کرد: این مشکل موقتی بوده است و با بهبود شرایط آب و هوایی، روند ورود زائران به حالت عادی باز می‌گردد.

این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که بسیاری از کسبه و فعالان بازار مشهد، از کاهش چشمگیر شمار زائران عرب و تاثیر منفی آن بر اوضاع اقتصادی خود ابراز نگرانی کرده‌اند. با این حال، مدیر کل میراث فرهنگی با تاکید بر آمار رسمی، معتقد است که تصویر ارائه شده در برخی گزارش‌ها با واقعیت همخوانی ندارد و بازار مشهد همچنان پذیرای زائران و گردشگران عرب است .

موسوی همچنین به ۲ برابرکردن ظرفیت گردشگری خارجی در مشهد اشاره می‌کند و می‌گوید: ۵۰درصد ظرفیت گردشگران خارجی سهم استان است که اگر ۶ میلیون گردشگر خارجی به کشور وارد شود، سهم استان ۳ میلیون نفر خواهد بود و این نتیجه همکاری و هماهنگی استان و به برکت وجود مضجع شریف امام‌رضا(ع) است؛ از هر گردشگر خارجی، ۱۵۰۰دلار و در مجموع سالانه ۴.۵میلیارد دلار ارز نصیب خراسان رضوی
 می‌شود.

به گفته وی، در سال گذشته، ظرفیت پذیرش گردشگران خارجی ۲۴درصد افزایش یافت و ظرفیت جذب آن‌ها از کشورهای خلیج‌فارس بیشتر است؛ همچنین ۱۰میلیون دلار جذب سرمایه از طریق ورود گردشگران از حوزه خلیج فارس داشتیم که اغلب از کشورهای عربستان و امارات بوده اند.

موسوی تأکید می‌کند: نظارت بر قیمت‌ها در ایام نوروز به شدت افزایش می‌یابد تا از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها پیشگیری شود.

لازم به توضیح است؛ کارشناسان و فعالان صنعت گردشگری، علاوه بر شرایط آب و هوایی، عوامل دیگری مانند مسائل اقتصادی در کشورهای عربی، تغییرات سیاسی و امنیتی در منطقه و رقابت با سایر مقاصد گردشگری را هم در کاهش احتمالی حضور زائران عرب در مشهد موثر می‌دانند.

وضع نگران‌کننده بازار آجیل و خشکبار

بازار بزرگ آجیل و خشکبار و مواد غذایی مصلی مشهد که یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین بازارهای این شهر است هم اوضاع مناسبی ندارد، این بازار که در گذشته بسیار شلوغ و مملو از جمعیت بود، این روزها به شدت تحت تاثیر شرایط اقتصادی قرار گرفته و استقبال از آن کمتر است.

 آقای جوادی، یکی از فروشندگان آجیل، به رکود بازار اشاره می‌کند و می‌گوید: «بازار به اصطلاح سنگین است و مردم توان خرید ندارند، قیمت‌ها نسبت به سال گذشته ۳ و یا شاید حتی ۴ برابرشده است و باید بگویم که در ۴ روز گذشته هیچ فروشی نداشته‌ام».

مشهد، به عنوان یکی از مهم‌ترین مقاصد زیارتی و اقتصادی کشور، نیازمند توجه ویژه به زیرساخت‌های اقتصادی و فرهنگی خود است تا بتواند حفظ هویت و رونق خود را در این ایام به‌ ویژه در جشنواره نوروزی تضمین 
کند.