محمد رضا کلاهدوزان - روزنامه اطلاعات: پارکینسون پس از آلزایمر، شایع‌ترین بیماری عصبی به حساب می‌آید و اصلی‌ترین عامل آن، کاهش ماده شیمیایی «دوپامین» در مغز است. به گفته پزشکان، از هر ۱۰۰ نفر بالای ۶۰ سال در جهان، یک نفر به پارکینسون گرفتار است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ میلادی، شمار مبتلایان به این بیماری مزمن در جهان هفت‌برابر شود.

در این بیماری، سلول‌های کنترل‌کننده حرکات در مغز به دلایل نامعلومی از بین می‌روند، میزان «دوپامین» کاهش می‌یابد و عملکرد مغز مختل می‌شود و بیمار به‌مرور برخی فعالیت‌های حرکتی خود را از دست می‌دهد.

برخلاف تصور مردم، پارکینسون درمان قطعی ندارد ولی علائم مقدماتی و خاموش آن شامل افسردگی، کاهش حس بویایی، یبوست  و اختلال در خواب است که پس از چند سال از شروع آن‌ها نشانه‌های ظاهری بیماری همچون لرزش خفیف دست، بروز پیدا می‌کند و به تدریج بر شدت بیماری افزوده می‌شود.

گام به گام بیماری

روند بیماری پارکینسون پنج مرحله دارد، به نحوی که نشانه‌های آشکار آن ابتدا در یک طرف بدن بیمار نمایان و یکی از دست‌ها دچار لرزش‌های غیرقابل کنترل می‌شود.

 در مرحله دوم، بیماری، دوطرفه و هر دو دست دچار رعشه‌های غیرارادی می‌شود. در مرحله سوم، بیمار دچار اختلال در حرکت و تعادل شده و تحرک او محدود به صندلی چرخدار خواهد شد.

دکتر احمد چیت‌ساز، متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب و رئیس هیأت مدیره انجمن خیریه پارکینسون اصفهان به خبرنگار اطلاعات می  گوید: اگر در هر یک از این مراحل، مداخله درمانی و اقدامات توانبخشی شروع شود، کیفیت زندگی بیمار افزایش و هزینه‌های درمان نیز بسیار کاهش خواهد یافت.

وی می‌افزاید: بر اساس جدیدترین یافته‌های پارکینسون، اگر بیمار در مراحل مقدماتی که سلول‌های عصبی حرکتی مغز زنده‌اند، شناسایی و مداخله درمانی به موقع شروع شود، روند بیماری کُند خواهد شد ولی متأسفانه بیماران وقتی به پزشک مراجعه می‌کنند که ۸۰ تا ۹۰ درصد سلول‌های عصبی حرکتی مغزشان آسیب دیده است. 

این متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب ادامه می‌دهد: اگرچه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد ولی روش‌های مختلفی برای مدیریت نشانه‌های ظاهری و همچنین بهبود کیفیت زندگی مبتلایان به پارکینسون استفاده می‌شود که شامل دارودرمانی، جراحی و توانبخشی است. 

با این شیوه‌های درمانی فقط می‌توان روند بیماری را کاهش داد، به نحوی که با تجویز دارو و افزایش سطح دوپامین ازدست‌رفته مغز، علائم بیماری کاهش می‌یابد.

رئیس هیأت مدیره انجمن خیریه پار کینسون اصفهان با بیان این که روش  های نوین و پیشرفته نیز برای کاهش علائم در بیماران مبتلا به پارکینسون وجود دارد می‌افزاید: پنج سال پس از مصرف داروهای پارکینسون، بیمار دچار حرکت‌های غیرارادی و لرزش شدید می‌شود.

با عمل جراحی DBS یا FUS، هسته عمقی مغز تحریک شده و علائم بیماری کاهش می یابد. این اعمال جراحی بیشتر برای افراد کمتر از ۷۰ سال امکان‌پذیر است.

پارکینسون جوانی

بیماری پارکینسون به طور معمول بیشتر در سنین ۴۰ تا ۷۰ سالگی ایجاد می‌شود؛ اگرچه ممکن است در افراد جوان‌تر هم دیده شود.

دکتر چیت‌ساز، متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب در این باره می‌گوید: پارکینسون جوانان در سن کمتر از ۲۰ سال بروز پیدا می‌کند و عامل ژنتیک، نقش پررنگی در ابتلا به بیماری دارد ولی این بیماری مزمن، اغلب در سالمندان دیده می شود که اثر ژنتیکی در آنان زیاد نیست.

وی می‌افزاید: اثر همه فاکتورهای محیطی همچون آلودگی هوا و استفاده از آفت‌کش‌ها و مصرف آب چاه در ابتلا و تشدید این بیماری و اثر نوشیدن قهوه در پیشگیری از ابتلا به پارکینسون، در حد تئوری مطرح شده و هنوز به اثبات نرسیده است. 

نقش خانواده در مدیریت بیماری

بیماری پارکینسون می‌تواند تأثیر زیادی بر زندگی فرد و خانواده بیمار داشته باشد ولی آگاهی داشتن، در مدیریت بیماری و افزایش کیفیت زندگی مؤثر است.

خانم عباسی، بیش از ۱۰ سال است دچار بیماری پارکینسون شده و فرزندش می‌گوید: خانواده و اطرافیان بیمار در مدیریت این بیماری نقش بسیار مهمی دارند. فردی که دچار این بیماری می‌شود مشکل روحی و روانی پیدا می‌کند و نیاز به حمایت دارد تا گوشه‌گیر نشود. 

مصرف منظم دارو و همچنین همراهی اطرافیان با بیمار در مدیریت پارکینسون بسیار تأثیرگذار است، چون مصرف نامنظم دارو سبب تشدید بیماری می‌شود. فیزیوتراپی و حرکت‌درمانی، عملکرد روزمره و حفظ استقلال بیمار را بهبود می‌بخشد و از تحلیل عضلات بیمار پیشگیری می کند.

دکتر چیت‌ساز می‌گوید: فردی که دچار پارکینسون می‌شود قرار نیست از کار دست بکشد و برای همیشه خانه‌نشین شود. علاوه بر دارودرمانی، اقدامات حمایتی همچون فیزیوتراپی برای بهبود حرکت و تعادل فرد، نقش بسیار مؤثری در مدیریت بیماری و افزایش کیفیت زندگی بیمار دارد، روان‌درمانی و ارائه مشاوره‌های درمانی نیز تأثیرگذار است. 

متأسفانه مردم از شبکه‌های اجتماعی اطلاعات غلطی درباره درمان پارکینسون کسب می‌کنند که اطلاعات غلط، بدتر از ندانستن است.

راهکار مدیریت بیماری

پارکینسون یک بیماری چندوجهی و پیچیده است و اگر به خوبی مدیریت نشود، بیمار به مشکلات متعددی گرفتار خواهد شد، بنابراین مدیریت درمان آن نیازمند یک تیم متخصص است.

محسن لعلی، متخصص روان‌شناسی و عضو هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان در این باره می‌گوید: فردی که مبتلا به پارکینسون است دچار مشکلاتی مانند اختلالات شناختی و مشکل حرکتی می‌شود و با این شرایط، بیمار را نمی‌توان فقط به یک متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب ارجاع داد و به دارودرمانی اکتفا کرد. 

مدیریت این بیماری، همکاری یک تیم درمانی متشکل از متخصصان مغز و اعصاب، گوارش، تغذیه، روان‌شناس و فیزیوتراپ را می طلبد. 

درمان بیماری‌های اختلالات عصبی شناختی همچون پارکینسون، نیازمند کارِ گروهی است. خوشبختانه انجمن خیریه پارکینسون اصفهان طی چند سال گذشته برای مدیریت درمان پارکینسون از انواع متخصصان برای درمان بیماران دعوت به همکاری کرده است.

شایع‌ترین اختلالات روان‌شناختی در بیماران مبتلا به پارکینسون، افسردگی و اضطراب و تغییرات خُلقی و مشکلات عاطفی است و روان‌شناس با ارائه مشاوره حرفه‌ای، به بیمار و خانواده‌اش یاد می‌دهد که چگونه بیماری را مدیریت کنند و نگرانی نداشته باشند. 

این متخصص روان‌شناسی می‌افزاید: به طور طبیعی همه بیماران در مرحله اول بیماری، بیماری خود را انکار می‌کنند ولی هنگامی که بیمار و خانواده‌اش با بیماری آشنا شوند و بدانند که سیر بیماری چیست و درمان چه مراحلی دارد، تا حدودی می‌توان از تسریع فرایند بیماری جلوگیری کرد. بی‌تردید بیماری که سلامت روانی نرمالی داشته باشد می‌تواند از گسترش بیماری خود پیشگیری کند.

لعلی می‌گوید: وقتی فردی بیمار شود، همه اعضای خانواده خود را درگیر خواهد کرد ولی در انجمن خیریه پارکینسون اصفهان به بیمار و خانواده او یاد داده می‌شود که چگونه بیماری و سیر آن را بپذیرند و با مدیریت استرس و مدیریت خشم از بیمار حمایت کنند. 

این که بیمار، بیماری خود را بپذیرد و از آن آگاهی پیدا کند در فرایند درمان بسیار مؤثر است؛ به نحوی که روند بیماری آهسته می‌شود و شدت علائم آن کاهش می‌یابد.