ایلنا نوشت: واردات دست‌کم ۵میلیارد دلار بنزین تا پایان سال محتمل است؛ موضوعی که هم صدای مقامات تازه‌رسیده را بلند کرده و هم فشار مضاعفی به بودجه کل کشور وارد خواهد کرد. هرچند در روزهای اخیر جلسات مشترکی از سران قوا گرفته تا جلسات مشترک دولت و مجلس برای چاره‌اندیشی در این رابطه در حال برگزاری است، اما واقعیت این است که تا پایان سال دولت نمی‌تواند معجزه کند.
گزارش‌ها نشان می‌دهد که میزان مصرف بنزین در ایران بالاست. از طرفی، قاچاق به فراوانی و آسانی صورت می‌گیرد و در مقابل هیچ ابزاری جز کنترل‌هایی که چندان هم مفید نیست، وجود ندارد. گستردگی مرزها از یک‌سو و تفاوت قیمت بالای بین بنزین و سایر فرآورده‌های آن در ایران و کشورهای همسایه، قاچاق بنزین را ولو با دردسرهای بسیار جذاب کرده است.
از آن‌سو مصرف بنزین در ایران روزبه‌روز رکورد می‌زند. خودروهای فرسوده از رده خارج نمی‌شوند و خودروهای نو با مصرف بالا هر روز به تعداد مصرف‌کننده‌های بنزین کشور اضافه می‌کند. در چنین شرایطی چند راهکار عموما پیشنهاد می‌شود که اتفاقا طی ماه‌های اخیر به‌کرات درباره آن صحبت شده است.
نخست ادامه سهمیه‌بندی و تغییر مسیر از اختصاص بنزین به کارت‌های ملی به جای دارندگان خودرو و دومین راهکار افزایش قیمت‌هاست. هرچند راهکارهای دیگری مثل واردات خودروهای برقی یا بهینه‌سازی مصرف سوخت هم پیشنهاد می‌شود، اما اثربخشی ۲راهکار یادشده به نظر می‌رسد، بیشتر از سایر راه‌حل‌ها باشد.
سیدحمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی با تاکید بر اینکه مصرف انرژی در کشور ما دوبرابر استاندارد جهانی است به‌طوری که ایران چهارمین کشور مصرف‌کننده گاز و دوازدهمین مصرف‌کننده نفت در دنیاست، می‌گوید: دلیل افزایش مصرف سوخت در کشور تولید بالای خودروهاست که باید به سمت بهینه‌سازی مصرف سوخت و نوسازی ناوگان عمومی و جاده‌ای حرکت کنیم.
او افزود: متاسفانه باتوجه به اینکه ما در کشور حمل‌ونقل مطلوبی نداریم مصرف سوخت افزایش می‌یابد. همچنین خودروهای فرسوده هم تاثیر زیادی در افزایش مصرف سوخت دارد.
حسینی تصریح کرد: مصرف انرژی در کشور ما دوبرابر استاندارد جهانی است به طوری که ایران چهارمین کشور مصرف‌کننده گاز و دوازدهمین مصرف‌کننده نفت در دنیاست. در گذشته مصرف سالانه سوخت کشور ۶درصد بود ولی امروز این عدد به ۱۵درصد رسیده و این عدد غیرنرمال است.
وی پیشنهاد می‌دهد که باید خودروهای اسقاطی را از رده خارج شوند. اگر دولت اصرار دارد خودروهای وارداتی را به کشور بیاورد باید این اقدام را به اسقاط خودروهای از رده خارج‌شده گره بزند. دولت نیاز دارد آلودگی هوا و مشکل مصرف بی‌رویه داخلی را کنترل کند. لازمه این امر هم خروج دو، سه‌میلیون خودروی اسقاطی است.
به گفته حسینی، سال گذشته از ۴میلیارد و ۲۰۰میلیون لیتر آمار واردات سوخت، حدود ۳۰۰میلیون لیتر گازوئیل بود و بقیه این حجم هم از بنزین تشکیل می‌شد.
ناترازی بنزین افزایش می‌یابد
گزارش‌ها نشان می‌دهد که مصرف بنزین در کشور در ماه‌های اوج مصرف مثل تعطیلات تابستانی و ایام نوروز به بیش از ۱۳۵لیتر در روز هم رسیده است، این در حالی است که میزان تولید بنزین در خوش‌بینانه‌ترین حالت بین ۱۰۵ تا ۱۱۰میلیون لیتر در روز است. مابه‌التفاوت این میزان تقاضا را دولت ناچار است از طریق واردات جبران کند.
این ناترازی البته در سال‌های گذشته رو به افزایش بوده و پیش‌بینی‌ها حکایت از آن دارد که اگر برای آن چاره‌اندیشی نشود، در سال‌های آینده بر میزان آن افزوده شود. آنطور که احمد معروفخانی، رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی می‌گوید: تا پایان سال آینده روزانه ۱۰میلیون لیتر ناترازی بنزین و در فصل زمستان ناترازی گازوئیل خواهیم داشت و اولین پروژه‌ای که امیدواریم به ناترازی کمک کند پروژه مهر خلیج‌فارس است که در بهترین حالت در بهمن ماه ۱۴۰۴ به بهره‌برداری می‌رسد و به حل ناترازی کمک می‌کند.
معروفخانی درباره اوضاع ناترازی سوخت در کشور و راهکارهای عبور از این شرایط گفته است: اکنون کشور ما درگیر پکیجی از ناترازی‌ها از جمله ارز اقتصاد، آمار زادوولد، ازدواج و البته بنزین، گازوئیل، برق و گاز است که تاکنون راه‌حل بلندمدتی برای رفع آنها اندیشیده نشده است.
به گفته وی، ریشه مساله ناترازی بنزین به این برمی‌گردد که مدیریت درستی روی مصرف نداریم و مصرف به صورت افسارگسیخته‌ای مرتبا در حال افزایش است و هیچ برنامه‌ای هم برای مدیریت و کنترل آن نداریم. از طرف دیگر توجه و سرمایه‌گذاری لازم در حوزه پالایشگاهی نیز نداشته‌ایم و منجربه این شده که امروز با این حجم از ناترازی روبه‌رو هستیم.
رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی با بیان اینکه به صورت کوتاه‌مدت با تنظیم‌گری درست و مدیریت متمرکز می‌توان بخشی از ناترازی را جبران کرد، گفت: اکنون بسیاری از پتروشیمی‌های داخل کشور افزودنی‌های تولید بنزین را صادر می‌کنند؛ مثلا هفته گذشته شاهد صادرات ریفرمیت به بازار امارات بوده‌ایم در صورتی که همین محصول می‌تواند در داخل کشور با فرآیند ترکیب با نفتا تبدیل به بنزین مطلوب و باکیفیت شود. معروفخانی بر این باور است که وزارت نفت باید رگولاتوری و تنظیم‌گری داشته باشد که ادتیو و فرآورده‌های مربوطه صادر نشود زیرا اکنون محصولات و افزودنی‌های بنزین به کشوری مثل امارات ارسال می‌شود و مجددا تبدیل به بنزین شده و به کشور خودمان بازمی‌گردد. بنابراین چاره اساسی این است که در کوتاه‌مدت از صادرات این محصولات جلوگیری کنیم تا کمک‌حال تامین سوخت کشور باشیم.
او تاکید می‌کند: با جلوگیری از صادرات این دسته از مواد آروماتیکی که توسط پتروشیمی‌ها و همچنین برخی پالایشگاه‌ها تولید می‌شوند، می‌توان بخشی از ناترازی را در کوتاه‌مدت جبران کرد، در بلندمدت هم افزایش ظرفیت تولید پالایشگاهی و همچنین توجه و تمرکز لازم جهت تدوین سیاست‌های تشویقی برای ورود سرمایه‌های مردمی و بخش خصوصی به این بخش و مدیریت مصرف می‌تواند ناترازی را رفع کند.
ناترازی روزانه ۱۰میلیون لیتر بنزین
رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی با بیان اینکه اولین پروژه‌ای که امیدواریم به ناترازی کمک کند پروژه مهر خلیج‌فارس است که در بهترین حالت در بهمن ماه ۱۴۰۴ به بهره‌برداری می‌رسد،یاد آور شد: اگرچه این پروژه می‌تواند به حل ناترازی کمک کند، اما باید در نظر داشت که اگر برای مدیریت مصرف برنامه‌ای نداشته باشیم دوباره در چندسال بعد دچار ناترازی خواهیم شد. متاسفانه اکنون کشور درگیر واردات بنزین است حال آنکه با تنظیم‌گری درست در داخل کشور می‌توانیم از واردات بخش زیادی از بنزین جلوگیری کنیم، در هر حال فعلا ناگزیر هستیم چون کالا، کالای استراتژیک است و باید مرتب تامین شود، هرچند دغدغه‌ای بابت واردات نداریم اما مساله هزینه و سرمایه ملی است که صرف واردات می‌شود.
وی درباره راهکار قیمتی برای کنترل مصرف و ساماندهی اوضاع بنزین توضیح داد: افزایش قیمت بنزین یک راهکار اساسی است اما همت جمعی و مدیریت صحیح نیاز دارد باید همه قوا با هم همکاری کنند، باید اجرا درست باشد، این اقدام پیوست‌های فرهنگی و اجتماعی نیاز دارد، باید مردم متوجه شوند که بخشی از ناترازی اقتصادی و کمبود بودجه است که منجربه تورم، افزایش قیمت‌ها و به‌هم‌ریختگی اقتصادی می‌شود و از طریق واقعی‌سازی قیمت حامل‌های انرژی قابل جبران است اما این موضوع باید برای مردم ملموس باشد تا از تبعات منفی افزایش قیمت جلوگیری شود، باید پیوست‌های فرهنگی و اجتماعی این حرکت و جراحی بزرگ اقتصادی به‌درستی تفهیم شود.
معروفخانی تاکید کرد: مردم باید بدانند اگر قیمت بنزین افزایش پیدا کند چه تبعاتی برایشان در پی خواهد داشت و واقعی شدن نرخ بنزین منجربه کنترل تراز اقتصادی و کنترل تورم و در گام بعد به رشد اقتصادی و بهبود اوضاع زندگی کمک می‌کند؛ در این صورت حتما کمک خواهند کرد. اما بدون هیچگونه پیوست فرهنگی و اجتماعی و یک‌شبه منجربه اتفاقات خوشایندی نمی‌شود، اگر مردم با کار کارشناسی درست متوجه این موضوع و آثار مثبت آن باشند به مدیریت دولت برای کنترل ناترازی سوخت و اقتصادی کمک می‌کنند.
