تبیان نوشت : در همه کشورهای دنیا یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌ها درباره مهاجران غیرقانونی، موضوع بهداشت و درمان است. درباره اغلب این مهاجران دسترسی به سوابق پزشکی مثل برنامه واکسیناسیون آنها وجود ندارد. ضمن آنکه برای مثال در برخی کشورهای همسایه ما برنامه‌های واکسیناسیون اجباری نیستند و بیشتر جنبه تشویقی دارند از همین رو خطر بالقوه انتقال بیماری از این مهاجران وجود دارد.
*خطرات بهداشتی مهاجران غیرقانونی
درهمه کشورهای دنیا یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌ها درباره مهاجران غیرقانونی، موضوع بهداشت و درمان است. درباره اغلب این مهاجران دسترسی به سوابق پزشکی مثل برنامه واکسیناسیون آنها وجود ندارد. ضمن آنکه برای مثال در برخی کشورهای همسایه ما برنامه‌های واکسیناسیون اجباری نیستند و بیشتر جنبه تشویقی دارند از همین رو خطر بالقوه انتقال بیماری از این مهاجران وجود دارد.
همه این نکات ما را بر آن داشت که به آمارهایی از اوضاع بهداشت و درمان، در دو کشور ایران و افغانستان نگاهی بیندازیم.
*انتقال بیماری‌های واگیر
بنا بر آمارهای سازمان بهداشت جهانی و یونیسف در سال ۲۰۲۳، وضعیت بیماری‌های واگیر در افغانستان و ایران، تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای دارد.
در افغانستان، فلج اطفال (پولیو) همچنان یک چالش بزرگ بهداشتی است، در حالی که ایران از سال ۲۰۰۱ به عنوان کشوری عاری از این بیماری شناخته می‌شود.
سرخک در هر دو کشور هنوز به طور کامل ریشه‌کن نشده، اما در ایران به دلیل پوشش بالای واکسیناسیون موارد آن بسیار نادر است، در حالی که در افغانستان، کمبود واکسیناسیون باعث شیوع بسیار بالای این بیماری، به ویژه در میان کودکان، شده است.
مالاریا در افغانستان به ویژه در مناطق جنوبی و شرقی شایع است و همچنان یک تهدید جدی برای سلامت عمومی به شمار می‌آید، در حالی که در ایران این بیماری در بسیاری از مناطق ریشه‌کن شده و فقط در برخی مناطق جنوبی و مرزی گزارش می‌شود.
سل (TB) نیز به عنوان یکی از بیماری‌های عمده در افغانستان مطرح است و نیازمند تقویت برنامه‌های کنترل و درمان است، در حالی که در ایران این بیماری تحت کنترل است و برنامه‌های ملی برای کاهش آن در حال اجراست.
اسهال حاد که در افغانستان یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر کودکان زیر پنج سال محسوب می‌شود و به دلیل مشکلات بهداشتی و کمبود آب آشامیدنی سالم به شدت شایع است، در ایران به دلیل بهبود شرایط بهداشتی و دسترسی به آب سالم، شدت آن کاهش یافته است.
*کاهش اثربخشی برنامه‌های واکسیناسیون
مقایسه سیستم بهداشت ایران و افغانستان نشان می‌دهد به طور کلی، دولت افغانستان سعی دارد از طریق آگاهی‌بخشی و تبلیغات عمومی مردم را به واکسیناسیون تشویق کند و کمتر از اقدامات قانونی سختگیرانه استفاده می‌کند، یعنی شواهدی مبنی بر اعمال جریمه‌ها یا مجازات‌های قانونی شدید برای عدم تزریق واکسن وجود ندارد.
اما از آن سو ایران به‌ویژه در زمینه واکسیناسیون کودکان پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. برنامه‌های واکسیناسیون ملی که شامل واکسن‌هایی مانند BCG (برای سل)، واکسن سه‌گانه (برای دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه) و واکسن فلج اطفال است، نقش مهمی در کنترل بیماری‌های واگیر در کشور ایفا کرده‌اند.
با ورود مهاجران غیرقانونی که واکسینه نشده‌اند، خطر شیوع دوباره بیماری‌هایی که به خوبی کنترل شده‌اند، افزایش می‌یابد. این موضوع می‌تواند اثربخشی برنامه‌های واکسیناسیون را تحت تأثیر قرار دهد و سلامت عمومی کشور را به خطر بیاندازد.
*فشار بر سیستم بهداشت و درمان
ورود تعداد زیادی از مهاجران غیرقانونی به ایران می‌تواند فشار قابل‌توجهی بر سیستم بهداشت و درمان کشور وارد کند. این مهاجران که اغلب در شرایط بهداشتی نامناسبی زندگی می‌کنند، ممکن است نیاز به خدمات درمانی فوری داشته باشند. در صورت بروز همه‌گیری بیماری‌های واگیر، ظرفیت بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی به سرعت اشباع شده و این موضوع می‌تواند باعث کمبود تخت‌های بیمارستانی، داروها و منابع پزشکی شود. به‌طور خاص، بیماری‌های مانند سل و اسهال حاد که نیازمند درمان‌های طولانی‌مدت و مراقبت‌های ویژه هستند، می‌توانند منابع درمانی کشور را به شدت تحت فشار قرار دهند .
پیش از این در مهر ۱۴۰۲ خبرگزاری ایرنا هم این موضوع را پیگیری کرده بود که وزرات بهداشت از چه منابعی برای اتباع هزینه می‌کند، موضوعی که به گفته آنها با پیگیری به نتیجه نرسیده است و مشخص نیست این وزارتخانه برای هزینه‌هایی که از سمت اتباع و مخصوصا اتباع غیرقانونی به کشور تحویل می‌شود، چه برنامه‌ای دارد.
همچنین اسفند سال ۱۴۰۲، محمدکاظم مومنی، معاون درمان دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان گفته بود: «از ابتدای سال ۹۸ حدود یک‌هزار میلیارد ریال هزینه ارائه خدمات درمانی برگشت ناپذیر به اتباع بیگانه و فاقد هویت در حوزه دانشگاه علوم پزشکی زاهدان شده. در سیستم بهداشت و درمان این استان، سالانه ده‌ها میلیاردها تومان برای درمان اتباع بیگانه غیر مجاز و افراد بی‌هویت هزینه می‌شود که هیچ‌گونه منبع جبرانی برای آن در نظر گرفته نشده، از همین رو فشار اقتصادی شدیدی به بیمارستان و مراکز درمانی زیرمجموعه تحمیل می‌شود.»