این شهر در تب می‌سوزد!
شهر شهداد در شهرستان کرمان و در حاشیه بیابان لوت قرار دارد؛ بیابانی که از سوی ناسا به‌عنوان گرم‌ترین نقطه کره زمین معرفی شده است. این شهر بیش از پنج‌هزار نفر جمعیت دارد که به همراه تعدادی روستا، بخش ۲۰ هزار نفری شهداد را تشکیل می‌دهند. جنس گرمای طاقت‌فرسای تابستان امسال برای مردم شهداد در حاشیه بیابان لوت متفاوت بوده است.
اسما پورزنگی آبادی خبرنگار اطلاعات نوشت: شهداد تا روز شنبه 20 مردادماه، 20 روز به‌صورت متوالی و بی‌وقفه، گرم‌ترین صبح را در بین همه شهرهای کشور داشت. در این مدت از سوی هواشناسی، دمای صبحگاهی شهداد بین 37 تا 39 درجه اعلام شده است. علاوه بر این رکوردزنی پیاپی، طی تابستان جاری، شهداد بیش از 15 روز دمای 47 تا 51 درجه را تجربه کرده است؛ گرمایی که احتمالا همچنان ادامه خواهد یافت.
تحمل چنین گرمایی چگونه ممکن است؟ شاید در نگاه اول فکر کنیم ساکنان این منطقه به چنین شدت گرمایی عادت دارند اما این‌طور نیست، چرا که مسن‌ترها می‌گویند در عمرشان چنین هوای داغی را تجربه نکرده‌اند.
امسال، گرمای بی‌سابقه تابستانی شهداد، زندگی ساکنان این منطقه را مختل کرده است. شهر از ساعات نخستین روز به جنب‌وجوش می‌افتد و از حدود ساعت 10 کاملا خالی و خاموش می‌شود تا غروب. کسی نمی‌تواند در معرض تابش آفتاب قرار بگیرد. موادغذایی سوپرمارکت‌ها زود فاسد می‌شود. فروشگاه‌های میوه و سبزی مجبورند یا تعطیل باشند یا مقدار کمی صیفی‌جات و میوه تهیه کنند که در این گرما پلاسیده نشود. حتی آپاراتی‌ها از این دمای بالای هوا متضرر شده‌اند، چون گرما چسب و تیوپی را که داشته‌اند خراب کرده است. شهدادی‌ها رسوم دیرینه‌ای برای عزاداری در ایام تاسوعا و عاشورا دارند. یکی از شرکت‌کنندگان مراسم برایم تعریف کرد که روز عاشورا با شلنگ روی عزاداران آب می‌پاشیدند تا دچار گرمازدگی نشوند.
اما آنچه که تحمل این گرما را دشوارتر کرده، بی‌توجهی مسئولان به شرایط سخت زندگی مردمان شهداد است.
حرف از کسانی است که وقتی دچار گرمازدگی می‌شوند تنها یک مرکز جامع سلامت در منطقه‌شان وجود دارد که برای مداوا به آنجا مراجعه کنند.
برای این که بتوانم زندگی این مردم را از نزدیک درک کنم تصمیم به سفر به شهداد گرفتم اما چندین نفر از اهالی این منطقه با تأکید و هشدار بسیار مانع از سفرم شدند و خطر گرمازدگی را برایم تشریح کردند.
گرمای غیرقابل‌تحمل
سعید مؤمن‌زاده، خبرنگار شهدادی می‌گوید: امسال، تحمل هوا برای ما که سال‌های سال اینجا زندگی می‌کنیم سخت شده است. قبلا هم در تابستان، گرما داشتیم ولی سال‌های قبل، هوا که گرم می‌شد باد هم می‌وزید و وضعیت قابل‌تحمل می‌شد. در بین مردم شهداد این باور وجود دارد که وقتی بادوخاک بیاید، به‌دنبال آن گرمای هوا کمتر می‌شود. امسال هنوز این باد نوزیده و گرما پایدار بوده است.
وی با بیان این که گرمای زمین در شهداد بیش از عددی است که هواشناسی اعلام می‌کند، توضیح می‌دهد: طبق گفته مسئولان، دمای این منطقه در مدت 60 روز بین 58 تا 64 سانتی‌گراد بوده و برخی از دماسنج‌ها نیز دمای 67 درجه و بالاتر را نشان داده است. این نکته را در نظر داشته باشید که دماسنج‌های ما بیشتر از عدد 70 را نشان نمی‌دهد. بعید نیست دما بیش از این مقدار هم بوده باشد ولی دماسنج نتوانسته آن را ثبت کند. چیزی که مشخص است این که هیچ‌کدام از این دماسنج‌ها کمتر از 50 درجه را نشان نمی‌دهند.
کشاورزیِ سوخته
این خبرنگار اهل شهداد با اشاره به خساراتی که گرمای شدید به کشاورزی منطقه وارد کرده است، می‌گوید: به‌دلیل کمبود برق، در ساعاتی از روز، برق چاه‌های کشاورزی در کل کشور قطع می‌شود. شهداد با وجود این که رکورددار گرما در کشور بوده از این موضوع مستثنا نشده است.
قطعی برق چاه‌های آب، باعث شده محصول فصل که بیشتر علوفه و یونجه است در این دمای بالای هوا به‌شدت آسیب ببیند؛ در حالی که یونجه برای دام‌های منطقه، حیاتی است. خاموش کردن چاه‌های کشاورزی به موتورپمپ‌ها هم آسیب جدی وارد کرده و چاه‌های زیادی در آستانه سوختن و خروج از مدار هستند. در برخی مواقع خاموشی‌ها را تقلیل دادند ولی انتظار این بود که وقتی گرما بسیار شدید است چاه‌های کشاورزی شهداد از طرح خاموشی چندساعته مستثنا شوند.
مؤمن‌زاده با بیان این که سیستم خیلی از چاه‌ها اتوماتیک است و از مرکز خاموش و روشن می‌شود، می‌افزاید: به‌طور متوسط چهار تا پنج ساعت خاموشی چاه‌ها را در منطقه شاهد بوده‌ایم. برخی مواقع هر روز و برخی مواقع یک روز در میان این اتفاق افتاده است.
نباید برای کشاورزی شهداد، تصمیمی مشابه دیگر مناطق کشور گرفته شود. در این منطقه شدت گرما بسیار بالا و شیوه آبیاری هم اغلب سنتی و به‌روش غرقابی است. کشاورزی ما در تابستان امسال بسیار خسارت دید.
گرمازدگی زیاد، امکانات اندک
مؤمن‌زاده با اشاره به آمار بالای گرمازدگی در شهداد اظهار می‌کند: براساس گزارش‌های مرکز جامع سلامت، بیش از هزار نفر در شهداد طی دو ماه وقوع گرمای شدید، دچار گرمازدگی شدند و 500 نفر نیاز به بستری موقت پیدا کردند. خود من هم دچار گرمازدگی شدم، فقط به‌دلیل این که در حد چند ساعت در شهر تردد داشتم. این شرایط در حالی است که منطقه ما از لحاظ امکانات درمانی بسیار ضعیف است. مرکز جامع سلامت با یکی دو پزشک شیفت فعال است و امکانات درمانی و بستری خاصی نداریم.
حدود سه دهه پیش از سوی فردی نیکوکار یک بیمارستان 80 تختخوابی در شهداد ساخته شد اما هیچ‌گاه از ظرفیت آن به‌طور کامل استفاده نشد. الان، هم بیمارستان و هم تجهیزات آن فرسوده شده‌اند. شنیده‌ایم که نیروی انسانی این بیمارستان هم تأمین شد ولی در شهداد مشغول به‌کار نشدند.
الان 30 سال گذشته و این نیروها بازنشسته و از چارت خارج شده‌اند. وزارتخانه هم اجازه ساخت بیمارستان برای این جمعیت فعلی را نمی‌دهد.
یک آمبولانس در مرکز جامع سلامت داشتیم که سال گذشته از رده خارج شد. از یکی دیگر از مراکز، یک دستگاه آمبولانس فرسوده به شهداد داده‌اند و الان حتی یک ماشین اورژانسی مناسب برای انتقال بیماران به کرمان نداریم.
مؤمن‌زاده در پاسخ به این که اصناف و مغازه‌داران در این شرایط دمایی چه می‌کنند می‌گوید: مغازه‌ها در ساعات ابتدایی روز فعال می‌شوند و مردم خرید و سایر کارهای خود را انجام می‌دهند و چند ساعت بعد همه‌جا تعطیل می‌شود. مغازه‌ها نمی‌توانند زیاد فعال باشند، چون برای جلوگیری از فاسدشدن موادغذایی مجبورند از سیستم سرمایشی قوی استفاده کنند که هزینه برق آن نمی‌صرفد. با وجود این شدت گرما تعرفه برق در شهداد گرمسیری «2» است.
تعرفه گرمسیری «یک» برای شهرهای گرم و مرطوب است و ساکنان این مناطق از کولرهای گازی استفاده می‌کنند، در حالی که هزینه چندانی برای آن‌ها ندارد. در گذشته در شهداد از کولر آبی استفاده می‌کردیم که دیگر جواب نمی‌دهد. بسیاری از مردم مجبور شده‌اند برای تحمل این وضعیت، از کولر گازی استفاده کنند اما چون تعرفه برق گرمسیری «یک» نیست خیلی برایشان گران تمام می‌شود.
بارها تقاضا کرده‌ایم تعرفه برق شهداد را تغییر دهنداما تاکنون به این درخواست پاسخی داده نشده است.
زیرساخت‌های ضعیف
حجت ابراهیمی‌زاده، رئیس شورای شهر شهداد می‌گوید: مردم این منطقه در گرمای بی‌سابقه تابستان امسال زندگی بسیار سختی دارند. کسبه مجبورند ساعات زیادی از روز مغازه‌های خود را تعطیل کنند. کشاورزی هم خسارت فراوانی دیده است. حتی سلامت مردم به‌خطر افتاده است. در تابستان امسال 12 نفر بعد از گرمازدگی در آستانه کما بودند اما فقط یک مرکز جامع سلامت با امکانات حداقلی داریم.
بعد از ثبت جهانی بیابان لوت در سال 1395، شهداد به یکی از ورودی‌های مهم این بیابان تبدیل شد. سالانه بیش از 200 هزار گردشگر داخلی و خارجی به این منطقه می‌آیند، در حالی که امکانات و زیرساخت‌ها بسیار ضعیف است و حتی نیاز جمعیت پنج‌هزار نفری شهر را هم پاسخ نمی‌دهد. برای حل مشکلات و کمبودها بسیار پیگیری و مکاتبه می‌کنیم اما توجهی نمی‌شود.
مردم توقع دارند در این گرمای شدید، لااقل تعرفه برق این منطقه، متناسب با شرایط اصلاح شود. دو سال است پیگیر اصلاح تعرفه از گرمسیری «2» به گرمسیری «یک» هستیم تا مردم بتوانند از وسایل سرمایشی بهتری استفاده کنند ولی هنوز اقدام مؤثری انجام نگرفته است. از 15 خردادماه تا 18 مردادماه، دمای شهداد بین 45 تا 52 درجه در نوسان بوده و روزهای متمادی در ساعات صبح به‌عنوان گرم‌ترین ایستگاه کشور ثبت شده، ولی مسئولان اصلا به فکر نیستند.
طی روزهای گذشته، تهران و اصفهان و بسیاری مناطق دیگر کشور که گرمای پایداری مثل شهداد ندارند تعطیل شدند ولی شهداد را تعطیل نمی‌کنند و ساعت کاری ادارات این منطقه مثل سایر نقاط استان کرمان است. بنده بسیار پیگیری کردم و گفتم مردم دارند تلف می‌شوند، شهداد را تعطیل کنید ولی گفتند چنین اجازه‌ای نداریم. آیا مردم باید هلاک شوند تا فکری برای این موضوع شود؟
آن‌قدر پیگیری کردیم تا در برخی از روزها ساعات اداری را دو ساعت کاهش دادند. مردم شهداد زیر گرمای سوزان و با توفان‌های تابستانی زندگی می‌کنند و هیچ حمایتی هم نمی‌شوند. روستاهای این منطقه چون به لوت نزدیک‌تر هستند همیشه 6-5 درجه از شهر شهداد گرم‌تر می‌شوند.
هفته گذشته طبس را با 49 درجه دما به‌عنوان گرم‌ترین نقطه جهان معرفی کردند. دمای هوای شهداد در همان تاریخ 51 درجه بود. پیگیری کردیم چرا شهداد ثبت نشد؟ گفتند طبس، ایستگاه بین‌المللی هواشناسی دارد و شهداد ندارد. می‌گوییم چرا شهداد نباید چنین ایستگاهی داشته باشد؟ می‌گویند پیگیری می‌کنیم اما تاکنون نتیجه‌ای حاصل نشده است.
ابراهیمی‌زاده با بیان این که دولت باید برای مردم این منطقه فکری بکند، ادامه می‌دهد: از سال 1400 پیگیریم تا شهداد به شهرستان ارتقا پیدا کند. اگر این اتفاق بیفتد اختیاراتی واگذار می‌شود و اعتباراتی اختصاص پیدا می‌کند و در خود شهداد می‌توانیم تصمیماتی متناسب با شرایط بگیریم.
بخش شهداد، بزرگ‌ترین بخش کشور با 29 هزار کیلومتر مربع وسعت است. این بخش قدمتی بیش از شش هزار سال دارد. بخشداری شهداد 102 سال و شهرداری آن 85 سال قدمت دارد، با وجود این، عقب‌ماندگی زیادی در منطقه داریم. تا وقتی شهداد به شهرستان ارتقا پیدا نکند مشکلات کنونی ادامه خواهد داشت و حتی بدتر نیز خواهد شد.
