زهره گردان خبرنگار اطلاعات نوشت: به دلِ کوه‌هایِ زاگرس می‌زنیم تا از بزرگ‌ترین غارِ آبیِ قابل قایقرانیِ جهان دیدن کنیم؛ علیصدر، غار شگفت‌انگیزی که زیبایی و عجایب آن تو را به خود می‌خواند . یک ساعت از همدان دور می‌شویم تا به روستای علیصدر در شهرستان کبودرآهنگ برسیم.
خنکای صبحگاه صورتمان را نوازش می‌کند. از کنار لالجین، شهر جهانی سفال می‌گذریم. زمین‌های زراعی و دشت‌های سبزرنگ را هم پشت سر می‌گذاریم تا به مقصد برسیم.
تابلویی با عنوان شگفت‌انگیزترین غار آبی جهان در نزدیک‌ترین میدان به مجموعه خودنمایی می‌کند. وانت‌بارها با حراج انواع خشکبار و میوه و تخمه برای خود کسب و کاری راه انداخته‌اند. از پارکینگ تا ورودی غار را باید پیاده از یک بازارچه سوغات عبور کنیم، چون گیشه خرید بلیت بعد از این دالان قرار دارد؛ البته امکان خرید اینترنتی بلیت هم فراهم است. عطر شیرینی خرمایی تازه مشاممان را نوازش می‌دهد. از باسلق‌های همدان و حلوا زرده هم نمی‌توان بی‌تفاوت گذشت.
جلوتر نان‌های روغنی محلی، ما را مشتری خود می‌کند. وقتی از عطر بی‌نظیر شیرینی‌ها سیر شدی، می‌توانی انواع ظروف سفالی، صنایع دستی رنگی و روسری‌های محلی را هم ببینی. پایان بازارچه با شروع رستوران‌های سنتی و مدرن و انواع کافی‌شاپ‌ها و بعد شهربازی ما را به جلو هدایت می‌کند. بچه‌های ده‌دوازده ساله روستای علیصدر در حال فروش مجسمه‌های بلبلی هستند؛ مجسمه‌های کوچکی که وقتی در دُمشان می‌دمند، صدای سوت بلبل می‌دهند.
-قیمت مجسمه‌ها چند؟
-35 هزار تومان. خاله یکی بخر.
یکی می‌خرم تا خاطره‌ای با خود به تهران ببرم.
خلاصه هر کجا گردشگری رونق دارد، کسب و کار مردم بومی آن منطقه هم پررونق می‌شود.
کاشفان علیصدر
قبل از ورود به مجموعه، بنای یادبودی از کاشفان غار علیصدر نگاهمان را لحظاتی ثابت نگاه می‌دارد.
روی این سنگ‌نوشته حک شده است: «درود و سلام بر کاشفین غار علیصدر و اهالی روستا؛ مردانی که در سال ۱۳۴۶ شمسی با همت والا و مشقت بسیار، دروازه زیباترین غار آبی جهان را به روی گردشگران و متخصصین گشودند» و عکس چهار کاشف خودنمایی می‌کند: یوسف نجایی، عباس رئوفی، محمد همایونی و عین‌الله بختیاری.
البته مردم روستای علیصدر از سالیان دور به وجود چنین غاری پی برده بودند و از آب آن استفاده می‌کردند، اما از کاربری گردشگری آن اطلاعی نداشتند، تا این که ۱۴ نفر از اعضای گروه کوهنوردی در سال ۱۳۴۲ از این غار بازدید می‌کنند. آنان با کمک وسایل ابتدایی مانند تیوب و چراغ‌دستی، کمی در غار جلو می‌روند و این موضوع در روزنامه‌های محلی منعکس می‌شود.
پس از گذشت چهار سال، خبر کشف یک غار شگفت‌انگیز و بی‌انتها در رسانه‌های ملی باعث می‌شود که کوهنوردان، محققان و طبیعت‌دوستان زیادی به سمت همدان حرکت کنند.
قایقرانی در زیرِ زمین
جلوی در غار، مأموران پیاپی یادآوری می‌کنند که پیاده‌روی دو ساعت زمان می‌برد و بازدیدکنندگان با خود خوراکی شیرین و آب همراه داشته باشند. جلیقه‌های نجات را می‌پوشیم و به داخل غار قدم می‌گذاریم؛ غاری که 190 میلیون سال قدمت دارد. هوای خنکِ زیر زمین، جای خود را با گرمای بیرون عوض می‌کند.
روز، شب می‌شود و با نورپردازی‌های زیبا جلوه‌ای جالب به مکان می‌دهد. اینجا داخل غار، دمای هوا همیشه روی ۲۰ درجه ثابت است. تماشای سنگ‌هایی که میلیون‌ها سال قدمت دارند، هیجان را به دلمان تزریق می‌کند. روی سنگ‌های گرانیتی راه می‌رویم و از دالان‌های پیچ درپیچ و متعدد می‌گذریم. ادامه راه را باید با قایق طی کنیم. فضای بالای سرمان را سنگ‌های آهکی پوشانده، تعدادی هم از دل آب بیرون زده و جزیره‌های کوچک و بزرگی در مسیر ایجاد کرده است.
بخش‌هایی از غار هم بسته شده است و ما اجازه ورود به آن را نداریم.پسر ده‌ساله‌ام می‌‌پرسد که آیا اینجا، زیرزمین در این غار، موجود زنده‌ای زندگی می‌کند؟ من اما جواب آن را دقیق نمی‌دانم.
حالِ غارِ علیصدر
حالِ غارِ علیصدر چطور است؟ آیا این که گفته می‌شود ترازِ آبیِ غار کاهش یافته و یکی از دلایل آن، بازدید بیش از حد مسافران است، صحت دارد؟
کریم ملکی، مدیرعامل شرکت سیاحتی علیصدر می‌گوید: «حال غار بسیار خوب است و امسال به دلیل بارندگی‌های فصل بهار ، بهتر از قبل هم شده است.
هیچ مشکلی از نظر کاهشِ ترازِ آبی در غار وجود ندارد، چرا که آبِ داخلِ غار، جریان دارد. شاید در سال‌های قبل که خشکسالی را تجربه کردیم، گاهی با کاهش تراز آبی مواجه می‌شدیم و به اجبار از چشمه‌ها و آب‌های بیرون به رودخانه غار، آب تزریق می‌کردیم، اما این وضع خدادادی بود و ما دستی در آن نداشتیم. تعداد بازدیدکنندگان هم اثری بر کاهش تراز آبی ندارد، چرا که آنان نه برای آشامیدن از این آب بهره می‌برند و نه برای شستشو.»
وی درباره این که آیا برنامه‌ای برای گسترش مسیر بازدید گردشگران غار وجود دارد یا خیر، می‌گوید: «تاکنون 11 کیلومتر از دالان فضای داخلی غار شناسایی شده و نقشه آن موجود است، اما گردشگران فقط اجازه ورود به 2000 متر از این فضا را دارند.
قسمت‌های صعب‌العبور یا باریک در مسیر رودخانه که امکان عبور و مرور قایق در آن میسر نبوده، همچنین بخش‌های بدون نور و برق، مسدود شده است. از طرفی غار باید نفس بکشد، آن 9000 متری که رها شده است، امکان تنفس را برای این بخش که بازدیدکننده فراوان دارد فراهم می‌کند.»
پاسخ ملکی به این پرسش که آیا در غار علیصدر، موجود زنده‌ای زندگی می‌کند، خیر است. به گفته وی، غار علیصدر دو ویژگی دارد که امکان زیست موجودات را به صفر می‌رساند، اول آن که از نور خورشید بی‌بهره است و دوم آن که میزان املاح و رسوبات آب آن بسیار زیاد است.
پرونده قضایی
چندی پیش، مدارک مربوط به تحقیق و تفحص از عملکرد شرکت سیاحتی علیصدر به قوه قضائیه ارجاع شد و بحث آن تخلفات رخ‌داده در نحوه مدیریت و عملکرد شرکت سیاحتی علیصدر و اداره غار بود. موضوع را پیگیری می‌کنیم. مدیرعامل می‌گوید: «گزارش منتشرشده در مجلس را که بخوانید، متوجه ابهام و کلی‌گویی آن می‌شوید. بحث حدود 30 سال فعالیت شرکت مطرح است. این که در چه سالی و دقیقا چه تخلفی رخ داده، اهمیت بسزایی دارد. باید همه‌چیز با جزئیات عنوان شود تا ما بتوانیم پاسخگو باشیم.»
موانع ثبت جهانی غار علیصدر
علیصدر از زیباترین جلوه‌های طبیعی جهان در نوع خود است و تنها غار مولیس در فرانسه و غارهای شوالیه و بوکان در استرالیا زیبایی‌های خیره‌کننده‌ای مانند آن را دارند، اما چرا این غار شگفت‌انگیز هنوز به فهرست جهانی آثار طبیعی و فرهنگی یونسکو نپیوسته است؟ این که گفته می‌شود ساخت‌وساز در حریم و تخریب‌های درون غار از موانع اصلی بوده است، صحت دارد؟
محسن جانجان، مدیر ایرانشناسی و مدیر روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان می‌گوید: «اساسا هیچ پرونده‌ای برای ثبت جهانی این غار وجود ندارد و بنابراین صحبت از موانع در این فرآیند هم باطل است.
ثبت جهانی یک اثر، روند طولانی و دشواری دارد. پیشنهاد باید در سطح وزراتخانه‌ها مطرح شود، سپس کمیته ارزیابی، موضوع را بررسی کند و در نهایت پرونده‌ای تشکیل بدهد، بعد پیشنهاد به یونسکو ارائه شده و ارزیابی نهایی انجام بگیرد.
آثار پیشنهادی در دو بخش طبیعی و تاریخی دسته‌بندی می‌شوند که غار علیصدر در فهرست آثار طبیعی قرار دارد.»
به گفته این باستان‌شناس، دو سال پیش گمانه‌زنی‌هایی برای ثبت جهانی غار علیصدر انجام شد، ولی به تشکیل پرونده و بررسی نرسید.
وی که این روزها سخت مشغولِ انجامِ کارهای مربوط به ثبت جهانی اثر هگمتانه در سازمان متبوع خود است، می‌گوید: «هم‌اکنون همه دستگاه‌های اجرایی استان، روی پرونده هگمتانه متمرکز هستند و امیدواریم درچند روز آینده این اثر تاریخی به ثبت جهانی برسد. همدان، پایتختِ تاریخ و تمدن ایران‌زمین محسوب می‌شود و امیدواریم آثار بیشتری از این استان، جهانی شود. قطعا غار علیصدر از آثاری است که ظرفیت جهانی شدن را دارد و تحقق این موضوع بی‌شک به جذب گردشگر بیشتر و شناخت جهان از همدان می‌انجامد و ما همچنان به آینده امیدواریم.»
پی نوشت:مدتی پس از این مصاحبه، پرونده ثبت جهانی هگمتانه با موفقیت به نتیجه رسید.
