این طرح کلاهبرداری‌ها را مهار میکند؟
چک دیجیتال نوع جدیدی از چک است که سرعت، دقت و امنیت بیشتری در عملکرد و نقد شوندگی نسبت به چکهای کاغذی دارد و تمام قوانین چک کاغذی برای آن قابل اجراست و با امضای الکترونیکی اعتبار پیدا میکند.
اطلاعات نوشت: درواقع ،چک دیجیتال بر اساس یک رکورد اطلاعاتی بوده و مبتنی بر تصویر چک نیست.چک دیجیتال مشابه چکهای عادی ، دارای شناسه صیادی منحصربه‌فرد است که در صورت احراز شرایط صدور دسته‌چک از سوی سامانه صیاد بانک مرکزی ، به هر برگه چک اختصاص می‌یابد.
براساس تبصره ذیل ماده 1 قانون اصلاح قانون چک بانک مرکزی مکلف شده تا اقدامات لازم جهت اجرائی کردن چک دیجیتال را فراهم و بانک‌ها نیز ملزم گردیده اند بر اساس دستورالعمل‌های مربوطه در این خصوص خدمت چک دیجیتال را به مشتریان ارائه نمایند.
رویکرد اصلی چک مزبور مبتنی بر به حداقل رساندن مخاطرات و کاستی‌های موجود در فرایندهای چک کاغذی و ارائه روش امن برای مشتریان و بانک‌ها است.
از مزایای چک دیجیتال می‌توان به سرعت زیاد در ثبت و پردازش، عدم نیاز به ارسال نسخه فیزیکی چک، حذف نگرانی افراد در خصوص ثبت چک در سامانه و امنیت بالا و عدم امکان سرقت یا تحریف چک اشاره کرد.
درکنار اینها،عدم محدودیت تعداد برگ چک،عدم امکان تغییر در برگ چک الکترونیکی،صرفه‌جویی در مصرف کاغذ،اطلاع‌رسانی از وضعیت نقل‌وانتقالات چک، حذف مراحل زمان‌گیر مثل جابه‌جایی، دسته‌بندی و حسابداری چک‌ها،کارمزد و هزینه عملیاتی پایین‌تر، مدیریت ریسک بهتر،سرعت بالا فرآیندهای صدور و پرداخت چک، امکان آگاهی از گردش حساب و مدیریت موجودی حساب برای جلوگیری از برگشت خوردن چک به کمک ابزار‌های مدرن همچون تلفن همراه، ای‌تی‌ام‌ها و اینترنت،امکان جایگزینی در تمامی معاملاتومطلع شدن صاحب چک بعد از پرداخت وجه، از دیگر مزایای چک الکترونیک به شمار می آید.
البته از این موضوع نیز نمی‌توان غافل شد که قانون جدید چک و چکهای دیجیتال تا حد زیادی جرایم بانکی را کاهش داده است. از آنجا که با ثبت اطلاعات در سامانه‌های الکترونیکی، امکان صدور چک به وعده و بی‌محل وجود ندارد، احتمال برگشت خوردن و کلاهبرداری نیز کمتر می‌شود.
عضویت در همراه بانک، نصب و فعالسازی برنامه «هامون» جهت ثبت امضای الکترونیکی و همچنین داشتن یک حساب جاری با امکان صدور دسته چک پیش نیازهای استفاده از خدمات سامانه چکاد به منظور دریافت و صدور چک دیجیتال است.
پس از فعال سازی خدمت چک دیجیتال در منوی مربوطه در همراه بانک ، خدمات مربوط به چک دیجیتال اعم از درخواست صدور دسته چک، صدور چک، امکان وصول درون بانکی و بین بانکی چک، بانکی مشاهده دسته چک صادر شده و برگه‌های چک دیجیتال، مشاهده چکهای دریافتی، انتقال چک دیجیتال، ضمانت چک، مسدودسازی چک، ابطال چک و نقد کردن چک بدون مراجعه به شعبه قابل انجام خواهد بود.
امنیت چک دیجیتال
یکی از مهم‌ترین مزایای چک دیجیتال امنیت بالای آن است. چراکه با اعتبارسنجی وضعیت اعتبار بانکی صادر کننده مشخص می‌شود، امکان سرقت یا تحریف آن وجود ندارد و افراد می‌توانند در صورت مشاهده اولین تخلف، چک را به‌راحتی مسدود کنند.
همچنین ،بدون شک چک الکترونیکی خیلی امن‌تر از چک کاغذی است، چراکه نمی‌توان آن را تغییر داد یا به طور کلی منکر صدورش شد. از آن گذشته بانک مرکزی زیرساختی ایجاد کرده تا صادرکنندگان یا انتقال‌دهندگان چک از طریق امضای دیجیتال، احراز هویت و اعتبارسنجی شوند و همین امر بر امنیت چکهای دیجیتال اضافه میکند.
به علاوه، در چکهای کاغذی سنتی احتمال خط خوردگی یا اشتباه نوشتن همیشه وجود دارد و اگر این اتفاق بیافتد، راهی نیست جز اینکه برگه چک پشت‌نویسی یا ابطال شود که البته پشت‌نویسی هم در قانون جدید چک با محدودیت‌هایی روبه‌رو است. اما در خصوص صدور این نوع چک، دیگر با چنین دردسرهایی مواجه نخواهید شد.
همچنین سامانه چکاد و کد نهاب ، امنیت چکهای الکترونیکی را بیش از پیش تضمین می‌کنند. چکاد (چک امن دیجیتال) سامانه مرکزی چک الکترونیک است و نهاب هم سامانه‌ای حاوی اطلاعات هویتی مشتریان بانکی است که با اختصاص دادن شماره شناسایی ویژه برای هر کاربر بانکی، امکان احراز هویت آسان و سریع افراد در شبکه بانکی را فراهم میکند. البته سامانه چک الکترونیکی زیر نظر بانک مرکزی بستری امن برای صدور و پرداخت چک فراهم میکند. یکی از مهم‌ترین خدمات سامانه چک دیجیتال این است که به کاربر اجازه می‌دهد با فعالسازی خدمت چک‌الکترونیکی و با معرفی گواهی امضای الکترونیکی درخواست دسته چک دیجیتال بدهد.
درگاه‌های الکترونیکی امن بانک‌ها مانند اینترنت بانک و موبایل بانک یا نرم‌افزارهای مخصوص شعب از جمله راه‌های دسترسی و استفاده از این سامانه هستند. به واسطه این درگاه‌ها ارتباط مطمئن میان سیستم متمرکز بانک‌ها و سامانه چکهای الکترونیکی شکل می‌گیرد تا به واسطه آن، این خدمت از مجموعه خدمات بانکداری الکترونیک به مردم ارائه شود.
دراین باره ، مدیر اداره توسعه و تدوین مقررات نظام‌های پرداخت بانک مرکزی با بیان اینکه شمار بانک‌های صادرکننده دسته‌چک دیجیتال به ۱۵ بانک رسیده است، می گوید: تاکنون بیش از ۳۹۱ هزار فقره چک دیجیتال صادر شده است که کمتر از یک درصد آنها برگشت خورده و ۸۵ درصد این چک ها تاکنون نقد شده است. همچنین مابقی این چک ها نیز در دست اشخاص در حال تبادل است.
«آمنه نادعلی‌زاده» با بیان اینکه بانک‌ها می توانند برای اشخاص حقوقی، حقیقی و دارندگان حساب مشترک دسته چک دیجیتال صادر کنند، می افزاید: هم اکنون همه بانک‌ها امکان پذیرش و پردازش چک دیجیتال به صورت بین بانکی در سامانه «چکاوک» را دارند.
این مقام مسئول بانک مرکزی ادامه می دهد: در حال حاضر ۱۵ بانک صادرات، تجارت، پارسیان، رفاه، کشاورزی، پاسارگاد، رسالت، ملت، گردشگری، توسعه صادرات، توسعه تعاون، ملی، سینا، شهر و اقتصادنوین این خدمت را ارائه می‌کنند.
وی با تاکید بر اینکه گیرنده چک پیش از اعلام تأیید چک در سامانه یا پذیرش آن باید سوابق اعتباری صادرکننده چک را بررسی کند، تصریح می کند: در حال حاضر سرویس استعلامی سوابق صادرکننده چک به سرشماره ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱ با کد دستوری *۱*۴ در دسترس عموم است و این خدمت در اپلیکیشن های بانکی در حال ارائه است. گیرنده چک با استفاده از این خدمت می تواند اطلاعاتی را درباره مجموع مبالغ چک های برگشتی صادرکننده، مجموع مبالغ چک های برگشتی رفع سوء اثر شده صادرکننده و همچنین مجموع مبالغ چک های در راه صادرکننده کسب کند و با کسب این اطلاعات درباره پذیرش چک تصمیم گیری کند.
نادعلی‌زاده با اشاره به اینکه به‌تازگی سامانه «صیاد» بانک مرکزی به سرویس استعلامی املاک و اسکان وزارت راه و شهرسازی متصل شده است، خاطرنشان می کند: بر اساس قانون مالیات های مستقیم افراد ملزم هستند محل سکونت خود را در سامانه املاک و اسکان اظهار کنند. در صورتی که این اظهار از سوی فرد انجام نشود، برخی سخت گیری ها متوجه آنها خواهد شد.
وی ادامه می دهد: در گام نخست، مقرر است سامانه صیاد به سامانه املاک و اسکان متصل شود و اظهار یا عدم اظهار محل سکونت فرد متقاضی دسته چک در زمان صدور دسته در سامانه یاد شده بررسی شود. براین اساس اگر فرد محل سکونت خود را اظهار نکرده باشد، اطلاع رسانی لازم به وی انجام خواهد شد و بعد از گذشت دوره پایلوت و مقدماتی، در صورتی که اطلاعات خود را در سامانه مذکور ثبت نکرده باشد، دسته چک به وی تحویل داده نمی شود.
