خطر! رستوران نزدیک است!
صنعت فست‌فود به‌دلیل رشد سریع و تقاضای زیاد جامعه، یکی از عوامل مهم آلودگی هوا و محیط زیست شهرها به شمار می‌آید. از طرف دیگر، مصرف طولانی‌مدت غذاهای حاوی دود سمی می‌تواند به مشکلات جدی در سلامت افراد منجر شود.
ناهید حاجیلو خبرنگار اطلاعات نوشت: تایج یک تحقیق جدید در ایالات متحده نشان داد افرادی که در نزدیکی مکان‌هایی با بیشترین تراکم عرضه غذاهای آماده زندگی می‌کنند، ۱۶ درصد بیشتر از دیگران در معرض خطر نارسایی قلبی هستند.
پژوهشگران در این مطالعه با ارزیابی میزان قرار گرفتن افراد در معرض بارها و رستوران‌های فست‌فود، بر اساس نزدیکی محل زندگی آنها در یک کیلومتری و تراکم تعداد کل مراکز فروش غذای آماده در یک کیلومتر، دریافتند افرادی که در 500 متری میخانه‌ها و بارها زندگی می‌کنند، در مقایسه با افرادی که بیش از دو کیلومتر دورتر از آنها زندگی می‌کنند، ۱۳ درصد بیشتر در معرض خطر نارسایی قلبی قرار دارند. این خطر برای افراد نزدیک به رستوران‌های فست‌فود ۱۰ درصد بود.
بر پایه این گزارش، افرادی که در مناطقی با بیشترین تراکم مراکز عرضه غذای آماده (عمدتا بارها و مکان‌های فست‌فود) زندگی می‌کردند، در مقایسه با افرادی که این رستوران‌ها را در اطرافشان نداشتند، ۱۶ درصد بیشتر در معرض خطر نارسایی قلبی بودند. نارسایی قلبی زمانی اتفاق می‌افتد که عضله قلب نتواند به‌طور مؤثر خون را پمپاژ کند که منجر به تجمع خون و تجمع مایع بالقوه در ریه‌ها شده و درنتیجه فرد به تنگی نفس گرفتار می‌شود.
گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی و مقاله‌های علمی درباره آلودگی هوای ناشی از فستفودها و رستوران‌ها در سطح شهرها و تأثیرات آن بر سلامت عمومی، نشان می‌دهد که پختوپز در رستوران‌ها و فستفودها بهویژه در مناطق شهری، می‌تواند به‌طور قابلتوجهی به آلودگی هوا بهویژه ذرات معلق و ترکیبات آلی فرّار بینجامد. این آلاینده‌ها می‌توانند آثار زیانباری بر سلامت تنفسی، قلبی ـ عروقی و سلامت عمومی بگذارند.
از گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی و مقاله‌های علمی در این زمینه می‌توان به گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) با عنوان «هوای سالم، زندگی سالم» اشاره کرد که در سال 2016 منتشر شد و به بررسی اثرات مخرب آلودگی هوا بر سلامت انسان می‌پردازد، شامل اطلاعاتی درباره منابع آلودگی هوا ازجمله پختوپز در رستوران‌ها و فستفودها و اثرات آن بر سلامت است.
راهنمای کیفیت هوای WHO، رهنمودهایی را برای سطوح قابل قبول آلاینده‌های هوا ارائه می‌دهد که می‌تواند به دولت‌ها و مقامات محلی در تدوین سیاست‌ها و مقررات برای کاهش آلودگی هوا کمک کند.
هوای پاک برای سیاره سالم
برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP)، گزارش «هوای پاک برای یک سیاره سالم» را در سال 2019 منتشر کرد که به بررسی منابع آلودگی هوا و راه‌‌حل‌های آن می‌پردازد. این گزارش شامل اطلاعاتی درباره پختوپز در رستوران‌ها و فستفودها بهعنوان منبع آلودگی هوا و همچنین راهکارهایی برای کاهش انتشار آلاینده از این منابع است.
«تأثیر پختوپز در رستوران‌ها بر کیفیت هوا در داخل و خارج از خانه» مقاله‌ای است که در سال 2018 منتشر شد.
این مقاله نشان می‌دهد پختوپز در رستوران‌ها می‌تواند به‌طور قابلتوجهی به سطوح ذرات معلق و VOCs در داخل و خارج از رستوران‌ها اضافه کند.
«آلودگی هوای مرتبط با رستوران‌ها و اثرات آن بر سلامت عمومی» مقاله دیگری است که در سال 2016 منتشر شده و به بررسی اثرات بهداشتی آلودگی هوای مرتبط با رستوران‌ها بر سلامت تنفسی، قلبی ـ عروقی و سلامت عمومی می‌پردازد.
مقاله «راهبردهای کاهش انتشار آلاینده‌های هوا از پختوپز در رستوران‌ها» نیز که در سال 2015 منتشر شده، به بررسی راهکارهایی برای کاهش انتشار آلاینده‌های هوا از پختوپز در رستوران‌ها مانند استفاده از فناوری‌های کنترل آلودگی و بهبود تهویه می‌پردازد.
اثر پخت و پز فست‌فود بر آلودگی هوا
دود برخاسته از پختوپز فست‌فود، مسأله‌ای جدی است که می‌تواند اثرات بسیار مخربی بر سلامت انسان‌ها بگذارد. این دود شامل مواد آلاینده‌ای است که ممکن است به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم با تنفس ما در ارتباط باشد و به بروز مشکلات جدی سلامتی منجر شود. مواد اصلی موجود در این دود، ذرات معلق، گازهای مضر، بخارهای روغن و بوهای نامطبوع را شامل می‌شود.
محمد علی‌زاده، کارشناس محیط زیست، درباره اثرات پختوپز فست‌فود بر آلودگی هوا می‌گوید: ذرات معلق، ذرات ریز جامد یا مایعی هستند که در هوا پراکنده می‌شوند.
این ذرات می‌توانند شامل گرد و غبار، دود، بخارات روغن، ذرات غذا و سایر مواد آلی باشند. ذرات معلق می‌توانند باعث مشکلات تنفسی، بیماری‌های قلبی ـ عروقی و سایر مشکلات سلامتی شوند.
وی ادامه می‌دهد: گازهای زیانبار موجود در دود آشپزخانه، می‌توانند شامل مونوکسید کربن، دی‌اکسید کربن، اکسیدهای نیتروژن، فرمالدئید، بنزن و سایر آلاینده‌های هوا باشند. این گازها می‌توانند باعث سردرد، سرگیجه، تهوع، مشکلات تنفسی و سایر مشکلات سلامتی شوند.
به گفته این کارشناس محیط زیست، بخارهای روغن شامل ذرات چربی و روغن است که در هوا معلق هستند. این ذرات می‌توانند باعث تحریک چشم و گلو، مشکلات تنفسی و سایر مشکلات سلامتی شوند.
همچنین دود آشپزخانه می‌تواند حاوی بوهای نامطبوعی باشد که از پختوپز غذا، سوختن روغن و سایر فرآیندهای پختوپز ناشی می‌شود. این بوها می‌توانند آزاردهنده باشند و بر کیفیت هوای داخل و خارج رستوران تأثیر بگذارند.
علی‌زاده می‌گوید: اگر خوراک فروشی‌ها مانند کبابی‌ها و جگرکی‌ها از زغال برای تولید آتش استفاده کنند، دی اکسین تولید می‌شود. دی‌اکسین‌ها شامل گروهی از ترکیبات شیمیایی سمی هستند که در دود ناشی از سوزاندن مواد آلی مانند زباله‌های جامد، چوب، پلاستیک و گوشت فراوان به وجود می آیند.
فوران‌ها گروهی از ترکیبات شیمیایی سمی هستند که در دود ناشی از سوزاندن مواد آلی مانند زباله‌های جامد، چوب و پلاستیک ایجاد می شوند.
فوران‌ها همچنین در دود ناشی از پختوپز با دمای بالا، به‌خصوص در رستوران‌هایی که از روغن‌های با کیفیت پایین استفاده می‌کنند، یافت می شوند.
راهکارها کدامند؟
نصب هودهای تهویه قوی در بالای اجاق گازها و سرخ‌کن‌ها برای تخلیه دود و بخارها به خارج از ساختمان، نصب فیلترهای ذرات معلق و گازهای مضر در سیستم تهویه برای تصفیه هوای خروجی و همچنین استفاده از اجاق گازها و سرخ‌کن‌های کم‌مصرف با راندمان بالا به منظور کاهش مصرف سوخت و تولید آلاینده‌ها از راهکارهای تصفیه دود رستوران‌ها و فستفودها محسوب می‌شود.
به گفته محمد علی‌زاده با اجرای این راهکارها می‌توان مواد مضر موجود در دود آشپزخانه را به‌طور قابلتوجهی کاهش داد و به حفظ سلامت و ارتقای کیفیت زندگی کارکنان، مشتریان و افراد ساکن در اطراف رستوران کمک کرد.
وی می‌افزاید: خوشبختانه برای کنترل این آلاینده‌ها روش‌های مختلفی وجود دارد. هم‌اکنون توانمندی‌های فناوری داخلی، این فرصت را مهیا کرده است تا با استفاده از این تجهیزات به کاهش آلاینده‌های هوا در محیط شهری کمک شود.
علی‌زاده بر نقش شهرداری‌ها بهعنوان متولیان مدیریت شهری که نقش مهمی در کنترل و کاهش آلاینده‌های ناشی از فعالیت فستفودها و رستوران‌ها دارند، تأکید می‌کند.
او می‌گوید: برخی از اقدام‌هایی که شهرداری‌ها می‌توانند برای کنترل و کاهش آلاینده‌های ناشی از فستفودها انجام دهند، نظارت مستمر، آموزش، اطلاع‌رسانی و اعمال جریمه‌های آلایندگی بهعنوان مشاغل مزاحم شهری است.
تصفیه دود رستوران‌ها و فستفودها از مسائل حیاتی در بهبود کیفیت هوای محیطی شهرهاست.
با اجرای راهکارهای مناسب و استفاده از تجهیزات مناسب تصفیه دود، می‌توان به کاهش آلودگی هوا و بهبود سلامت مردم و محیط زندگی کمک کرد. همچنین همکاری و هماهنگی بین مسئولان شهری، رستوران‌داران و ارگان‌های مربوطه در اجرای این برنامه‌ها، بسیار حیاتی است.
باید توجه داشت که مسأله تصفیه دود رستوران‌ها بهعنوان یک چالش مشترک، نیازمند همت و تلاش‌های همگانی است.
