اقتصاد ۲۴ نوشت: گزینه وزیر زن همواره یکی از موارد مورد بحث در کشور است. هر چهار سال یکبار و همزمان با چیده شدن کابینه بحث‌های مربوط به حضور وزیر یا وزرای زن در کابینه مطرح می‌شود و عجیب نیست که این بار نیز پس از برگزاری یک انتخابات زودهنگام و تنها سه سال پس از بحث‌های مطرح شده در سال ۱۴۰۰ بار دیگر مطالبه برای حضور وزیر زن در کابینه مطرح شود.
نکته جالب‌تر حتی اینکه به نظر می‌رسد جامعه چندان از کابینه شهید رئیسی توقعی برای حضور وزیر زن نداشت، اما به نظر می‌رسد که این مطالبه از مسعود پزشکیان به عنوان رئیس جمهور منتخبی که از میان اندیشه اصلاح طلبی بالا آمده است بیش از همیشه خود را به رخ می‌کشد.
این شرایط البته در حالی است که اگر در سال‌های گذشته بار‌ها از این مطالبه با عنوان یک نوع از تبعیض مثبت یاد می‌شد، اما اکنون به نظر می‌رسد زنانی کاملا لایق و با تجربه مدیریت هستند که از خود بدنه وزارتخانه‌ها می‌توانند برای ریاست بر ساختمان و حوزه محل کارشان انتخاب شوند.
این البته در حالی است که تاکنون مرضیه وحید دستجردی تنها وزیر زن در پیش از انقلاب سال ۱۳۵۷ در ایران بوده است و می‌توان او را تنها مورد دانست که در تاریخ جمهوری اسلامی تاکنون به عنوان وزیر مطرح شده است. او برای چهار سال به عنوان وزیر بهداشت در دولت احمدی نژاد فعالیت می‌کرد.
مرضیه شاهدایی کیست؟
اما به نظر می‌رسد اکنون مساله تنها مطالبه جامعه یا تبعیض مثبت برای رسیدن زنان به پست وزارت نیست، بلکه حالا در میان گزینه‌ها اتفاقا اگر قرار باشد بدون تبعیض جنسیتی نگاه شود، برای برخی وزارتخانه‌ها گزینه زنی وجود دارد که از همه مردانی که به عنوان گزینه مطرح می‌شوند بهتر است.
شاید عجیب باشد اگر بدانید یکی از این وزارتخانه‌ها، وزارت مهم نفت است که اکنون می‌توان برای ریاست بر آن نام یک زن را مطرح کرد؛ مرضیه شاهدایی!
مرضیه شاهدایی هر چند اکنون نیز یکی از گزینه‌های اصلی کارگروه معرفی وزیر نفت به رئیس جمهور منتخب است، اما بررسی سوابق وی نشان می‌دهد که او را باید یکی از گزینه‌هایی دانست که فارغ از جنسیت از سایر گزینه‌ها در این حوزه توانمندتر است.
بیوگرافی مرضیه شاهدایی
مرضیه شاهدایی متولد ۲۵ بهمن ۱۳۴۰ در تهران است و او را باید یکی از کارآفرینان و مدیران ارشد اجرایی در کشو دانست.
شاهدایی در یک خانواده مذهبی از طبقه متوسط جامعه رشد کرد و دو برادر کوچکتر از خود دارد. شغل پدرش آزاد بود که در سال ۱۳۷۰ به دیار باقی شتافته و مادرش هم خانه دار بوده است. شاهدایی در یکی از خاطراتش گفته است: «به پزشکی بسیار علاقمند بودم، اما بنا به دلایلی وارد رشته ریاضی شدم. زمان کنکور هم دروس تجربی را کامل خواندم تا در رشته پزشکی شرکت کنم، اما آن سال تنها سالی بود که محصلین رشته ریاضی اجازه شرکت در کنکور تجربی را نداشتند؛ بنابراین رشته ریاضی شرکت کردم و مهندسی شیمی قبول شدم.»
او دانش‌آموخته مهندسی شیمی از دانشگاه صنعتی شریف و ام‌بی‌ای از دانشگاه کلگری کانادا است.
مرضیه شاهدایی در سال ۱۳۵۹ ازدواج کرد و چند سال بعد درحالی که ازدواج کرده بود و یک فرزند داشت به تحصیل ادامه داد و در حین تحصیل صاحب فرزند دوم نیز شد.
وی در سال ۱۳۶۶ برای گذراندن دوره کارآموزی و پروژه پایان تحصیلش، وارد شرکت ملی صنایع پتروشیمی می‌شود و بعد از اتمام تحصیل به دلیل علاقه‌مندی خود و تشویق و حمایت مدیران وقت، از سال ۱۳۶۸ به استخدام شرکت ملی صنایع پتروشیمی درآمد و اکنون نیز مادر یک پسر و یک دختر است که هر دو ازدواج کرده اند.
تصویری که از شاهدایی مخابره شد
البته شاید یکی از اولین تصاویر که نام مرضیه شاهدایی را در میان شهروندان ایرانی و بسیاری از اهالی رسانه مطرح کرد تصویری بود که از او در سفر به همراه حسن روحانی، رئیس جمهور وقت ایران، به ارومیه منتشر شد، سفری که در آن قرار بود کلنگ طرح سولفات پتاسیم پتروشیمی ارومیه به زمین زده شود و ناگهان رسانه‌ها تصویری از مرضیه شاهدایی منتشر کردند که نشان می‌داد در حالی کلنگ این پروژه را او به عنوان یک مدیر زن به زمین می‌زند که حلقه‌ای از مردان اطراف او خیمه زده اند.
کمی بعد از این، اما خبر انتصاب مرضیه شاهدایی به معاونت بیژن زنگنه، به عنوان وزیر نفت وقت و مدیرعاملی شرکت پتروشیمی برای رسانه‌ها خبر شگفت‌انگیزی بود. انتصاب یک زن در چنین سطحی از مدیریت وزارت نفت کاملا بی‌سابقه بود، اما حالا دیگر همه می‌دانستند که مرضیه شاهدایی با تحصیلات مرتبط و پشتکار و کار روزانه متوالی و سنگین در حال پیشروی و تثبیت خود به عنوان یک مدیر لایق در وزارت نفت است.
اما شاید حکم هفتم آبان سال ۱۳۹۶ برای مرضیه شاهدانی بود که این بار به مدیران مرد کشور در حوزه صنعت نفت نشان داد که با مدیر متفاوتی مواجه هستند، حکمی که در آن بیژن زنگنه یک گام بیشتر برداشت و مرضیه شاهدایی را به عنوان قائم‌مقام خود منصوب کرد.
در متن حکم وزیر نفت خطاب به مرضیه شاهدایی آمده بود: «با توجه به تجارب و اشراف سرکار عالی بر امور صنعت نفت، بدینوسیله به عنوان قائم‌مقام وزیر نفت منصوب می‌شوید. امید است با استعانت از پروردگار یکتا در انجام وظایف محوله و تداوم خدمتگزاری به ملت شریف ایران، نظام جمهوری اسلامی و اعتلای صنعت نفت موفق باشید.»
مسیری که شاهدایی تا قائم مقامی وزیر نفت طی کرد
این سمت تقریبا مهم‌ترین مقام وزارت نفت پس از شخص وزیر بود و برای مرضیه شاهدایی پس از سمت معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، با رسیدن به این سمت تنها یک گزینه بالاتر در صنعت نفت کشور وجود داشته و دارد و آن نیز تکیه بر اریکه وزارت نفت کشور است.
حقیقت این است که این زن مدیر در وزارت نفت کشور، یک شبه و یک روزه به این سمت نرسیده بود، برای مرضیه شاهدایی ۲۷ سال طول کشید که به اعتبار کارنامه حرفه‌ایش از مدیران صاحب تخصص و دانش در حوزه پتروشیمی باشد و به مدیریت در سطح تراز اول صنعت نفت کشور برسد. این نخستین بار بود که یک زن به عضویت هیئت مدیره یکی از چهار شرکت اصلی تابعه وزارت نفت منصوب می‌شد.
بعدتر نیز مرضیه شاهدایی در گفتگو با پایگاه خبری وابسته به وزارت نفت درباره این انتصاب گفته بود: «با اینکه به سوی جامعه مدرن قدم برداشته‌ایم، اما آقایان صنعت را در انحصار خود می‌دانستند. با توجه به فرهنگ غالب در جامعه و به دنبال آن محیط کاری، برای دست یافتن به اهدافم، همیشه مضاعف تلاش کرده‌ام و بیش از مردانی که هم سمت من بودند کار می‌کردم.»
برای درک بهتر مسیری که مرضیه شاهدایی در وزارت نفت طی کرد شاید نگاهی اجمالی به کارنامه وی بد نباشد:
سابقه حضور مرضیه شاهدای در عرصه صنعت نفت ایران:
- استخدام در شرکت ملی صنایع پتروشیمی و اشتغال در واحد خدمات مدیریت فنی از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۴
- کارشناس ارشد برنامه ریزی و کنترل تولید پتروشیمی بندر امام ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۴
- رئیس مهندسی فرآیند طرح‌ها (شرکت ملی صنایع پتروشیمی) ۱۳۷۴ تا ۱۳۸۰
- جانشین رئیس کل امور نظارت بر مهندسی طرح‌ها (شرکت ملی صنایع پتروشیمی) ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵
- رئیس نظارت بر مهندسی طرح‌های مناطق ویژه (شرکت ملی صنایع پتروشیمی) ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۸
- مشاور معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲
- مدیر طرح‌های شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران از سال ۱۳۹۲ تا سال ۱۳۹۴
- معاون وزیر و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران از ۱۸ بهمن ۱۳۹۴ تا ۷ آبان ۱۳۹۶
- برای نخستین بار یک زن به سمت معاون وزیر و مدیرعامل یکی از چهار شرکت اصلی تابعه وزارت نفت منصوب شد.
- قائم مقام وزیر نفت از ۷ آبان ۱۳۹۶ تا سال ۱۳۹۷
- برای نخستین بار یک زن به سمت قائم مقام وزیر نفت منصوب شد.
مسوولیت‌های اجرایی:
- رئیس مهندسی فاز ۲ عسلویه (شرکت مدیریت توسعه و پتروشیمی دماوند) ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۵
- رئیس هیات مدیره سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت
- عضو هیات مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی
- عضو هیات مدیره سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس
- رئیس شورای راهبردی شرکت‌های پتروشیمی در عسلویه
- عضو هیات مدیره شرکت پتروشیمی دماوند
نظرات شاهدایی در حوزه خام فروشی و تحریم‌ها
حسن سادات، مدیر پیشین طرح‌های شرکت ملی صنایع پتروشیمی درباره مرضیه شاهدایی گفته بود که او «دارای تفکر سیستمی و ذهنی منظم» است و «شایستگی‌ها و توانمندی‌های خود را در مدیریت طرح‌ها بار‌ها و بار‌ها ثابت کرده است.»
همچنین فاطمه تندگویان مشاور وزیر نفت در امور بانوان وزارت نفت، در مراسم معرفی شاهدایی گفته بود که «مدیران بالادست همیشه از قابلیت‌های زنان تعریف می‌کنند، اما در حوزه عمل معمولا کمتر از توانایی‌های زنان در سمت‌های مدیریتی استفاده می‌شود.»
باید به یاد آورد که این زن مدیر همواره تلاش داشته در صنعت نفت ایران دست به نوآوری‌هایی بزند. کما اینکه مرضیه شاهدایی برای اولین بار در ایران موضوع بازنگری مهندسی مفهومی را مطرح کرده است. حتی درباره تحریم‌ها نیز اشاره کرده بود که «در زمان تحریم‌ها که مهندسین مشاور خارجی حاضر به همکاری با شرکت‌های ایرانی نبودند، به دلیل تغییر جانمایی واحدها، مهندسی مفهومی فاز دو عسلویه را با کمک مهندسین مشاور ایرانی بازنگری و مهندسی اصولی آن را تهیه کردیم.»
مرضیه شاهدایی البته درباره روند خام فروشی در صنعت نفت و پتروشیمی کشور نیز عقیده دارد که «خام‌فروشی کمترین سود را دارد و برای ایجاد ارزش افزوده و رشد اقتصادی ملی نیاز است درآمد‌های جانبی از صنایع تکمیلی نفت و گاز داشته باشیم.»
البته که روند رو به جلوی این مدیر زن در وزارت نفت با بهانه جویی‌هایی نیز همراه بوده است و حتی در دوره‌ای از اساس سمت قائم مقام وزیر نفت را نمایشی خواندند، اما حقیقت این است که کارنامه بیش از سه دهه حضور این زن در وزارت نفت کشور و تحصیلات مرتبط و همچنین توان اجرایی او نشان می‌دهد که باید مرضیه شاهدایی را نه فقط از اصلی‌ترین گزینه‌ها برای تصدی وزارت نفت دانست بلکه حتی این درخواست را مطالبه‌ای دانست که به دلیل جنسیت این بار وزیری لایق به صرف زن بودن کنار گذاشته نشود و نام‌های تکراری مردان بار دیگر تکرار نشود.
