حلقه مفقوده ایمنی و کیفیت سازه‌ها کجاست؟
اخلاق حرفه ای ؛ یعنی یک الزام درونی ، وجدانی وارزشی به رعایت اصولی که باعث تضمین آرامش، سلامت ، ایمنی و جان ومال وآبرو وسایر منافع مادی ومعنوی ؛ در سپردن یک مسئولیت به شخص ،می شود.
اطلاعات نوشت: بدین ترتیب رعایت این اصول تضمینی برارایه نتایج با کیفیت وقابل اطمینان درمحصول نهایی سفارش داده خواهدشد؛ کیفیتی که هیچ عامل منحرف کننده بخصوص پول ومنافع مادی نخواهد توانست در آن اثربگذارد.
صنعت ساختمان یکی از اولیه ترین صنایعی است که به طور مستقیم بامنافع مادی ومعنوی وایمنی ورفاه وجان ومال انسان ها سروکار دارد ولذا رعایت اخلاق حرفه ای توسط مجریان ساختمان سازی که همان مهندسان باشند، باعث تحقق یا عدم تحقق کیفیت وایمنی در ساختمان ها بخصوص ساختمان های مسکونی شده ومسئولیت بزرگی به شمار می رود.
لذا درکنار مسایل شغلی مهندسان ، رعایت اخلاق حرفه ای وعنایت داشتن وپایبند بودن به آن مولفه ای مهم وغیرقابل چشم پوشی به شمار می رود.
این چنین است که شغل مهندسی ساخت وساز یکی از اولین مشاغلی درجهان است که برایش نظام نامه اخلاقی تدوین شده است.
براساس آیین نامه اخلاق مهندسی که به وسیله انجمن ملی مهندسان حرفه ایآمریکا تدوینشده، مهندسان باید ایمنی سلامت و رفاه عمومی را سر لوحه کار خود قرار دهند، مهندسین می بایست تنها در محدوده مهارت خود به ارائه خدمات بپردازند، مهندسین باید در تمامی ارتباط های خود بالاترین معیارهای صداقت و شرافت را راهنمای خود قرار دهند،زمانی که یک مهندس معتقد است که یک طرح موفقت آمیز نخواهد بود طرف قرارداد و کارفرمای خود را راهنمایی کند، مهندس باید طرح ها و جزئیاتی که مطابق با معیار موجود مهندسی نیست تکمیل امضا و یا مهر نکنند؛ اگر هم طرف قرار داد یا کارفرما بر این رفتار غیرحرفه ای اصرار داشت مراجع مربوطه را آگاه سازند و از ارائه خدمات بیشتری خودداری کنند.
اخلاق مهندسی ساختمان درایران
رعایت اخلاق در مهندسی ساختمان ایران که کارشناسان ومقامات سازمان نظارم مهندسی ساختمان به عنوان تشکل حرفه ای این بخش به آن اذعان دارند، با چالش هایی مواجه است که بزرگترین آن پدیده امضا فروشی مهندسین ناظردر پروژه های ساختمانی؛ بخصوص پروژه های مسکونی است.
امضافروشی به تخلفی گفته می‌شود که در آن مهندسان طراح و ناظر ساختمان ،بدون انجام طراحی و بدون اعمال نظرات در عملیات ساخت، گواهی تاییدات کیفی طراح و اجرای ساختمانی را که توسط افراد فاقد صلاحیت به انجام رسیده است، به مراجع بالادستی یعنی شهرداری به عنوان مرجع صدور پروانه و سازمان نظام مهندسی ساختمان به عنوان ناظر عالیه ارائه می‌دهند.
مسئولان و کارشناسان علل متعددی را برای بروز چنین تخلفی برمی شمارند که ضعف در تدوین قانون، عملکرد نامناسب مراجع نظارت عالیه، فقدان نظارت عمومی بر اجرای عملیات ساختمانی، حق الزحمه پائین و ناچیز مهندسان طراح و ناظر نسبت به کل چرخه مالی ساختمان سازی وسرانجام پایبند نبودن به اخلاق مهندسی ، از جمله آنهاست.
به عبارت دقیق تر،از آنجا که بخشی از امضافروشی مهندسان طراح یا ناظر ساختمان، به دلیل مسائل مالی و عدم رضایت مهندسان از حق نظارت‌های تعیین شده است، باید همزمان با انتخاب اختیاری مهندسان ناظر، اصلاحاتی در حق نظارت تعیین شده انجام شود تا به این ترتیب انگیزه‌های مالی امضافروشی به حداقل کاهش یابد. در واقع اگر تعرفه های حق نظارت به شکل واقع بینانه تر و با کارشناسی لازم تعیین شود، موجب خواهد شد که آن دسته از مهندسان ناظر که با انگیزه های اقتصادی امضا فروشی می کنند، از این کار صرفنظر کنند.
درکناراین،راهکار دیگر برای جلوگیری از امضافروشی، تقویت اخلاق حرفه‌ای در صنعت ساختمان است. به گفته کارشناسان در حالی شاهد بیاخلاقی حرفه‌ای در صنعت ساختمان هستیم که این موضوع تاثیر مستقیمی در پدیده امضافروشی داشته است و بنابراین همزمان با اختیاری شدن انتخاب مهندسان ناظر باید توجه به اخلاق حرفه‌ای مدنظر قرار بگیرد.
این نکته از آن جهت حائز اهمیت است که در سال های اخیر بی توجهی به اخلاق حرفه ای در صنعت ساختمان و دور زدن قوانین مشکلات جدی را برای این صنعت به وجود آورده است که امضافروشی از مصادیق بارز آن است.
محسن بهرام‌غفاری، رئیس اسبق سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور دراین باره می گوید: امضا فروشی، نهایت بی اخلاقی وبی توجهی به ارزش های والای انسانی والهی است؛ چرا که این امر مستقیما جان ومال وامنیت انسان ها از کوچک وبزرگ وپیروجوان را درمعرض تهدید قرارمی دهد.
وی می افزاید:وقتی مهندسی به خاطر پول، امضای خود را فروخته وبرخلاف واقعیت، کیفیت وایمنی یک ساختمان را مورد تایید قرارمی دهد، انسان های بسیاری درمعرض خطر جانی ومادی خواهند بود. کافی است خدای ناکرده تمام یا بخشی از یک ساختمان ناایمن فرو ریزد وجان ومال انسان ها تباه شود.
این کارشناس ادام ه می دهد : یکی از مشکلات روند فعلی نظارت بر ساختمان و اینکه هزینه ناظر را مالک باید بپردازد، این است که مالکان ترجیح می‌دهند ناظر سر ساختمان حاضر نشود و در نبود او، می‌توانند در کار ساخت‌وساز، مسامحه و بی‌توجهی کنند و بعد هم به لطایف‌الحیل امضای ناظر و در واقع پایان کار را دریافت کنند. تاکنون نیز کمتر ساختمانی را سراغ داریم که به‌دلیل مخالفت ناظر، پایان کار نگرفته باشد.
بهرام غفاری تصریح می کند: لذا، درست است که ما دربخش مقرراتی و اقتصادی صنعت ساختمان مشکل جدی داریم ومثلا حق الزحمه مهندسان اصلا کافی نیست وباید اصلاح شود وبه علاوه سیستم ارجاع کار به مهندسان توسط سازمان نظام مهندسی باید مورد تجدید نظر قرارگیرد تا کار به طور عادلانه به همه برسد، اما هیچ یک از این نقایص نمی تواند توجیحی برای عدم رعایت اخلاق حرفه ای توسط مهندسان باشد.
این کارشناس صنعت ساختمان ادامه می دهد: مهندسان ساختمان باید خود را جای خریدار یا ساکن ساختمان بگذارند و ببیند آیا حاضرند درساختمانی که به لحاظ ایمنی وکیفیت مشکل دارد، خود یا خانواده شان ساکن باشند؟ آیا حاضرند ریسک مالی سختمان بد را بپذیرند؟ اگر این مقایسه صورت بگیرد مهندسین هیچ گاه امنیت مردم را فدای پول ومادیات نمی کنند؛ حالا هر قدر هم مشکلات صنفی وشغلی برای آنها وجودداشته باشد.
وی خاطرنشان می کند: البته حل این مشکلات برعهده سازمان نظام مهندسی است وبسیاری از رویه های فسادزا وتبعیض های وسوسه آفرین که در نوع روابط مالک با مهندسان ساختمان جای می گیرد، باید اصلاح وحل شود. اما بازهم تاکید می کنم که اگر اخلاق مهندسی در درون افراد نهادینه شده باشد، هیچ یک از مشکلات مجوز امضا فروشی وتخلفات این چینی را نمی دهد.
بهرام غفاری می گوید: متاسفانه ما در زمانه ای زندگی می کنیم که بسیاری از بنیان های اخلاقی فروریخته یا ضعیف وحاشیه نشین شده است.اما تلاشی هم برای احیای این ارزش ها نمی شود. مثلا در دانشکده های مهندسی ؛ حالا چه دربخش ساختمان یا دربخش های دیگر آموزش خاص وموثری درباره اخلاق مهندسی داده نمی شود.
مثلا به دانشجو گفته نمی شود که هدر دادن منابع یاانحراف آن در پروژه های عمرانی، خیانت به مردم وبیت المال وتضییع حقوق عمومی وحق الناس است.فکر نمی کنم خیلی افراد از زاویه دینی وارزش های انسانی به تخلفات احتمالی که می کنند ،نگاه کردهباشند واگر با آموزش، این مولفه درذهنشان قوت بگیرد جلوی بخشی از تخلفات گرفته می شود.
وی تصریح می کند: مثلا درکشور کره جنوبی،به مهندسان ساختمان فیلم هایی واقعی از ریزش ساختمان های ناایمن که افراد درآنها ساکن بوده وبلایی که زیر آوار برسرشان آمده،نشان می دهند تا عمق فاجعه تخطی از اخلاق حرفه ای را درک کنند. همچنین برخی قضات ،مجازات مهندسان متخلف را سکونت در بناهای ناایمن تعیین می کنند تا شخص به عمق خطر پی ببرد واز امضا فروشی وامثالهم دست بردارد.
