منابع گران بهایی که در آتش بی توجهی‌ها می‌سوزند

اطلاعات نوشت: هر ساله با شروع فصل گرم، نگرانی‌ها برای آتش‌سوزی‌ جنگل‌ها هم بالا می‌گیرد. جنگل‌های ایران حدود 8 درصد مساحت کشور را تشکیل می‌دهندو بخشی از همین پوشش جنگلی کم وگرانبها در سایه بی‌توجهی مسئولان مربوط و کمبود امکانات متحمل خسارات زیادی از جمله قطع درختان و آتش‌سوزی می‌شود؛ این آتش‌سوزی‌ها گاه عمدی و گاه غیرعمدی است. 

اخیرا سامانه Global wildfire information systemآماری در خصوص آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع در ایران ارائه کرده است. بنا بر این گزارش، 357 هزار و 729 هکتار جنگل، بوته‌زار و علفزار و زمین‌های در ایران طی سال 2023 میلادی در آتش سوخته است.

پیش از این هم مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به وضعیت جنگل‌های ایران پرداخت. در این گزارش آمده که روند آتش‌سوزی‌ها در 20 سال گذشته در ایران نشان می‌دهد که به طور متوسط هر ساله به‌ویژه با فرا رسیدن ماه‌های گرم، بیش از 1000 فقره آتش‌سوزی صرفا در جنگل‌ها رخ داده و حدود 3500 هکتار از عرصه‌های جنگلی گرفتار آتش‌سوزی شدند؛ ضمن آنکه برخی از این عرصه‌های جنگلی به طور کامل از بین رفت.

درکناراین،بررسی داده‌های آماری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، در سال گذشته، از افزایش ۳۵۳ درصدی وسعت آتش سوزی در عرصه های منابع طبیعی کشور حکایت دارد.

به عبارت دیگر، در حالی که وسعت و تعداد آتش سوزی عرصه های جنگلی و مرتعی کشور در سال ۱۴۰۱ به نسبت سال های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ کاهش چشمگیری را تجربه کرد و به نسبت، سال آرام طبیعت ایران نام گرفت، اما سال ۱۴۰۲ آتش سوزی طبیعت ایران هم به لحاظ تعداد و هم از نظر وسعت با افزایش چشمگیری مواجه شد.

این درحالی است که براساس آخرین داده‌های آماری سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور به صورت میانگین سالانه بیش از ۲۱هزار هکتار جنگل‌ و مرتع ایران در آتش می‌سوزد.

بی توجهی یا سوء استفاده

نگاهی به دلایل آتش سوزی های به وقوع پیوسته دربیشتر جنگل ها ومراتع کشور نشان می دهد این امر دلایلی انسانی دارد. این دلایل انسانی هم به دوبخش بی توجهی وسوء استفاده تقسیم می شود.

دربخش بی توجهی باید به مسایلی چون آتش سوزی به خاطر خاموش نکردن صحیح آتش های افروخته شده توسط گردشگران یا مردم محلی،آتش زدن باقیمانده مزارع با این توهم که قدرت باروری خاک درنوبت بعدی کشت را تقویت خواهد کرد ومانند اینها اشاره کرد.

اما دربخش سوء استفاده مسایلی چون زمین خواری وتبدیل اراضی جنگلی ومرتعی به باغات وزمین های کشاورزی یا ویلا ومنازل مسکونی وجوددارد که عوامل این نوع آتش سوزی را باید خائن به کشور وطبیعت کمیاب آن دانست.

درنهایت هم این 2 عامل با معجون زیانباری به نام سوء مدیریت،کمبود امکانات فنی ولجستیکی برای نظارت واطفای حریق وبی برنامگی ودیرجنبیدن مدیران دستگاه های مختلف وتبدیل ماجرا به نوشدارو بعد مرگ سهراب، مخلوط شده و وضعیت کنونی را ایجاد کرده است.

این چنین است که می بینیم مردم محلی وسازمان های مردم نهاد با دست خالی وبدون کمترین امکانات ؛ اما به دلیل عشقی که به طبیعت وجنگل ها ومراتع کمیاب دارند ؛ به مقابله با آتش برخاسته اند که تصاویر این اقدامات تحسین برانگیز وغیرتمندانه بارها درفضای مجازی منتشر شده است.

بااین حال ودرطرف مقابل می بینیم برای اعزام یک بالگرد کمکی برای اطفای حریق روزها زمان صرف شده وفرصت طلایی برای جلوگیری از خسارات آتش سوزی از دست می رود وهیچ مدیری هم به روی خود نمی آورد.

دراین باره، فرمانده یگان حفاظت از منابع طبیعی و آبخیزداری کشور از افزایش آتش‌سوزی جنگل‌ها در سال جاری نسبت به سال گذشته خبر می دهد و می گوید: کشاورزان کاه و کلش مزارع را آتش نزنند، این اقدام جرم است.

سرهنگ علی ملکی آهنگران با اشاره به آغاز فصل حریق‌های زاگرسی می افزاید: با توجه به خشکی و افزایش دمای هوا امسال وقوع حریق در عرصه‌های منابع طبیعی کشور به ویژه استان‌های زاگرسی به دلیل خشکی پوشش گیاهی به شکل چشمگیری افزایش یافته است.

وی اظهار می کند: بارندگی‌های مطلوب امسال در سراسر کشور موجب تراکم پوشش گیاهی شده که همین امر در افزایش حریق‌های عرصه‌های طبیعی نسبت به سال گذشته موثر بوده است.

فرمانده یگان حفاظت از منابع طبیعی و آبخیزداری کشور یادآور می شود: ۹۵ درصد حریق‌هایی که در سطح کشور اتفاق افتاده عامل انسانی داشته که بخش عمده آن سهوی و بی‌مبالاتی و تنها ۵ درصد عمدی است.

آهنگران ادامه می دهد:به عنوان مثال، اکنون حریقی گسترده در پل‌دختر استان لرستان رخ داده که عاملش بی‌مبالاتی در اثر آتش زدن کاه و کلش مزارع بوده که آتش‌سوزی گسترش پیدا کرده و به منابع طبیعی سرایت کرده است.

وی می گوید: با چنین آتش‌سوزی‌هایی به صورت ویژه برخورد می‌کنیم به طور مثال در شهرستان‌های مختلف استان لرستان فراخوان نیرو و تجهیزات دادیم از سوی دیگر دو فروند بالگرد را به آنجا اعزام کردیم و در اختیار استان است.

فرمانده یگان حفاظت از منابع طبیعی و آبخیزداری کشورتصریح می کند: از ابتدای سال تاکنون ۴۲ فقره آتش‌سوزی در استان لرستان به وسعت ۱۴۰۰ هکتار رخ داده که بخشی از آن به صورت عمدی بوده که تاکنون ۱۷ متخلف دخیل در این آتش‌سوزی‌ها شناسایی شده است.

آهنگران خاطرنشان می کند: بر اساس مواد قانونی مختلف از جمله ماده ۶۸۶ و ۱۹ قانون مجازات اسلامی و ماده ۲۰ قانون هوای پاک آتش زدن کاه و کلش مزارع جرم است و هرکسی این کار را انجام بدهد با او برخورد قانونی می‌شود.

از سوی دیگر، مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی نسبت به آتش زدن بقایای گیاهی مزارع همچون کاه و کلش پس از برداشت محصول هشدار می دهد.

سهراب سهرابی می گوید: آتش زدن بقایای گیاهی مزارع پس از برداشت محصول توسط کشاورزان برای خاک مزارع مضر است. وی خاک را عنصری ارزشمند تولید برشمرده و اظهار می کند: با آتش زدن مزارع علاوه بر آلودگی، بخش عمده عناصر مغذی، مواد آلی و جانداران مفید خاک از بین می‌روند که باعث کاهش توان اکولوژی خاک می‌شود.

مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه خاک به راحتی نمی‌تواند مواد آلی خود را به دست بیاورد، تصریح می کند: آتش زدن مزارع موجب فرسایش خاک و سرایت آتش از مزارع به مراتع و جنگل‌های کشور می‌شود.

سهرابی به کشاورزان توصیه می کند از آتش زدن مزارع برای از بین بردن کاه و کلش به طور جدی خودداری کنند.

همچنین رییس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور از تشکیل ستاد مدیریت بحران برای پیشگیری و کنترل حریق در ستاد و استان‌ها با مدیریت فرماندهان یگان حفاظت منابع طبیعی خبر می دهد.

«عباسعلی نوبخت» به شناسایی نقاط بحرانی و حساس منابع طبیعی به حریق اشاره و می افزاید: برای کنترل و پیشگیری از حریق در جنگل‌ها و مراتع به کارگیری دیده‌بان‌ها بسیار مهم و اساسی است و دفتر آموزش و ترویج سازمان منابع طبیعی باید برای برگزاری کارگروه‌های آموزشی جهت توانمندسازی نیروهای عملیاتی اقدامات لازم را انجام دهد.

وی تصریح می کند: همچنین برای داوطلبان مردمی که در عملیات اطفای حریق مشارکت می‌کنند بیمه بی‌نام از سوی سازمان تعیین شده است تا بخشی از خسارتی وارده به افراد، جبران شود.

معاون وزیرجهادکشاورزی همچنین خواستار برگزاری مانورهای مشترک و تقویت گشت و مراقبت توسط یگان‌های حفاظت منابع طبیعی در استان‌ها شده و از یگان حفاظت خواسته با توجه به شروع برداشت گندم و جو که در اراضی همجوار منابع طبیعی قرار دارند ، با دادن هشدارهای لازم از کشاورزان بخواهند از زدن آتش به پس‌چر اراضی (مزرعه‌ دارای کُلَش برای چَرای دام) خودداری کرده و مانع از بروز آتش‌سوزی در منابع طبیعی شوند.