هوش مصنوعی برنده جنگ آینده را تعیین می‌کند
هوش مصنوعی ابزار قدرتمندی است که یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایش یعنی سرعت، موجب شده است از هوش انسانی سبقت بگیرد. به همین دلیل کاربرد آن در حوزه نظامی نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
ضمیمه دانش امروز روزنامه اطلاعات نوشت: روزبه‌روز کاربردهای هوش مصنوعی در حوزه‌های امنیتی و نظامی بیشتر می‌شود. هوش مصنوعی انجام مانور در میدان نبرد را آسان می‌کند و می‌تواند در شرایط خطرناک جان انسان‌ها را نجات دهد. به‌علاوه، تأمین روبات‌های متحد برای نیروهای رزم عملکرد ارتش‌ها را بهتر می‌کند.
طبق نظر برخی از کارشناس‌های جنگ‌افزار پس از باروت و سلاح‌های هسته‌ای، اکنون «سامانه‌های تسلیحاتی خودران مرگبار» (LAWS)که به آن‌ها روبات‌های کشتار و سلاح‌های روباتیک نیز می‌گویند می‌توانند انقلاب سومی در جنگاوری به وجود می‌آورند. زمان آن رسیده است که نگران روزی باشیم که ارتشی از روبات‌ها کنترل عملیات جنگی را بدون آن‌که از انسان‌ها فرمان دریافت کنند با خودمختاری کامل به دست بگیرند.
در سراسر دنیا پژوهش‌های علمی بسیاری در زمینه هوش مصنوعی در حال انجام هستند و نتایج آن‌ها تا کنون بسیار مفید بوده‌اند. برای مثال، هوش مصنوعی یاد گرفته است احتمال ابتلا به دیابت را در فردی که از ساعت هوشمند استفاده می‌کند پیش‌بینی کند یا به‌عنوان مثال قادر است تفاوت خال‌های گوشتی و انواع خاصی از زایده‌های سرطانی را بر اساس ظاهر آن‌ها تشخیص دهد.
هوش مصنوعی ابزار قدرتمندی است که یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایش یعنی سرعت، موجب شده است از هوش انسانی سبقت بگیرد. به همین دلیل کاربرد آن در حوزه نظامی نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
با ساخت و توسعه فناوری‌های رایانه‌ای، تسلیحات آینده از تسلیحاتی که در حال حاضر استفاده می‌شوند خودکارتر و مستقل‌تر خواهند شد. از یک سو، برخورداری از این میزان قدرت جنگاوری بدون تردید کمک شایان توجهی به مبارزین در میدان نبرد خواهد کرد.
از سوی دیگر، چالش‌ها و خطرات احتمالی خود را خواهد داشت؛ می‌تواند باعث شکل‌گیری مسابقه تسلیحاتی بین کشورها شود، مناطق جنگی را عاری از قوانین و مقررات کند و به عدم مسئولیت‌پذیری در تصمیم‌گیری ها منجر شود. امروزه، بسیاری از کارآفرینان، سیاست‌گذارها و دانشمندان در تلاش هستند تا استفاده از تسلیحات خودکار را ممنوع کنند. اگر چه مقامات نظامی تأکید می‌کنند که هنگام نبرد تصمیم نهایی، این‌که افراد گروه مقابل را بکشند یا نه، را خود نیروهای انسانی می‌گیرند، نه ماشین‌های کشتار.
سعی می‌کنیم این گفته‌ها را باور کنیم اما باید به خاطر داشته‌باشیم که علی‌رغم همه این ادعاها تا به امروز سلاح‌های هسته‌ای به‌خوبی و به نحو احسن مورد استفاده قرار گرفته‌اند!
دستیار مجازی
هوش مصنوعی در تمامی زمینه‌های فعالیت‌های انسانی می‌تواند به طرز چشمگیری موجب سهولت در ایجاد و دستیابی به امنیت شود. ساخت نرم‌افزاری که به کمک شبکه‌های عصبی سلاح‌های کوچکی مثل تپانچه، مسلسل و تیربار دستی را تقریباً بلافاصله و با دقت فوق‌العاده زیاد در تصاویر ویدئویی شناسایی می‌کند یک نمونه از کاربردهای امنیتی هوش مصنوعی است. سیستم‌های امنیتی مدرن شامل تعداد زیادی دوربین مداربسته هستند که اپراتورهای آن‌هانمی‌توانند همه تصاویر را مشاهده کنند. بنابراین این نرم‌افزار هوش مصنوعی برای تحلیل این تصاویر بسیار کارآمد است و می‌تواند وجود هرگونه سلاحی را تشخیص دهد و ماموران امنیتی را از وجود آن‌ها آگاه کند.
مثال دیگر یک سیستم هوش مصنوعی است که قادر است به‌سرعت و به‌طور دقیق موشک‌های ضدهوایی را در تصاویر ماهواره‌ای و هوایی شناسایی کند. قابلیت تحقیقاتی این سیستم 85 برابر سریع‌تر از کارشناس‌های انسانی است. برای تشکیل شبکه عصبی این سیستم، از عکس‌هایی استفاده شده است که نمایانگر انواع مختلف موشک‌های ضدهوایی هستند. توانایی این سیستم پس از آموزش دیدن با چند تصویر محک زده شد و ظرف فقط 42 دقیقه توانست 90 درصد از موشک‌های تدافعی را بیابد. این در حالی است که کارشناس‌های انسانی 60 ساعت وقت صرف کردند تا همین کار را با نتیجه یکسان به انجام برسانند.
هوش مصنوعی کاربردهای نظامی پیچیده‌تری نیز دارد. یک مثال آن سیستمی رایانه‌ای است که واکنش انسان به تصاویر را تجزیه‌وتحلیل می‌کند. این فناوری به یاری تحلیل‌گرهایی می‌آید که باید هزاران عکس و ساعت‌ها ویدئوی ضبط شده را ببینند. طرز کار آن بدین صورت است که هوش مصنوعی ابتدا چشم‌ها و چهره‌ی فرد مورد نظر را دنبال می‌کند و سپس حالت‌های چهره را با تصاویری که نگاه فرد به آن‌ها است مقایسه می‌کند.
اگر عکسی توجه فرد را جلب کند، حالت چهره و جهت نگاه او تغییر می‌کند. در نتیجه، نرم‌افزار به‌طور خودکار عکس را به یکی از پوشه‌های موضوع‌بندی شده می‌برد. برای آزمایش این نرم‌افزار مجموعه‌ای عکس به یک سرباز نشان داده شدند که در پنج دسته طبقه‌بندی‌شده بودند: قایق‌ها؛ پانداها، میوه‌های قرمز، پروانه‌ها و لوسترها. از سرباز خواسته شد فقط تصاویر دسته‌ای را بشمارد که مورد علاقه‌اش بودند. تصاویر با سرعت یک عکس در ثانیه به او نشان داده شدند. نتیجه‌گیری هوش مصنوعی از این آزمایش این بود که سرباز به تصاویر دسته قایق‌ها علاقه‌مند بود بنابراین عکس‌های قایق‌ها را در فایل جداگانه‌ای قرار داد.
در میدان مبارزه
هوش مصنوعی می‌تواند در میدان نبرد به سربازان کمک کند. نسل پنجم هواپیمای جنگنده سوخو Su-57ساخت روسیه یکی از موارد کاربرد هوش مصنوعی در میدان جنگ است. نرم‌افزار رایانه این هواپیمای شناساگریز مبتنی بر هوش مصنوعی است. ازاین‌رو، این جنگنده هنگام پرواز به‌طور بی‌وقفه کیفیت، دما و فشار هوا و بسیاری از پارامترهای دیگر را تحلیل می‌کند.
اگر خلبان قصد اجرای مانور را داشته باشد و سیستم هوشمند رایانه این جنگنده تخمین بزند که انجام مانور منجر به سقوط می‌شود، به‌فرمان خلبان ترتیب اثر نمی‌دهد و آن را رد می‌کند. اگر هواپیما به چرخش بیافتد، نرم‌افزار به خلبان می‌گوید چگونه آن را به حالت تعادل برگرداند و دوباره تحت کنترل بگیرد.
نمونه اولیه جنگنده نسل پنجم ژاپنی، X-2 Shinshinکه نامی ژاپنی به معنای «روح قلب» است نخستین پرواز خود را در سال 2016 انجام داد. شبکه‌ای گسترده از حسگرها که وضعیت هریک از اجزاء هواپیما را بررسی و آسیب‌های وارده را مشخص می‌کنند مانع از سقوط و انهدام احتمالی آن می‌شوند. اگر حین عملیات، بال یا دم جنگنده صدمه ببیند، سیستم کنترل از نو پیکربندی می‌شود تا قابلیت مانور و سرعت آن تغییر نکنند.
رایانه این جنگنده ژاپنی قادر خواهد بود زمان دقیق از کار افتادن کامل یک یا چند جزء از هواپیما را پیش‌بینی کند تا خلبان بتواند تصمیمی درست بگیرد؛ به جنگیدن ادامه دهد یا به پایگاه مراجعت کند.می‌توان هوش مصنوعی را به خاطر ارائه چنین امکانات تسهیل کننده‌ای به یک موهبت تعبیر کرد. برنامه‌ای پیچیده که ده برابر سریع‌تر از انسان می‌تواند به طرزی بهینه مشکلی را حل کند، نه‌فقط وظیفه هواگردهای شناسایی، هدایت کنندگان پهپادها یا فرمانده‌های سیستم‌های دفاع هوایی را تسهیل می‌کند بلکه می‌تواند جان انسان‌ها را نیز نجات دهد.
چنین برنامه هوشمندی می‌تواند خدمه یک زیردریایی که دچار مشکلی جدی شده را نجات دهد. برای مثال، از راه دور آتشی را که در قسمتی از زیردریایی شعله‌ور شده خاموش کند یا از خلبان‌های هواپیماها و هدایت‌کنندگان وسایل نقلیه زرهی آسیب‌دیده در مقابل خطر مرگ محافظت کند.
روبات‌های قاتل
آن چه هوش مصنوعی را برای تجهیزات جنگی به یک ویژگی متمایز بدل می‌کند سرعت تحلیل‌گری و توانایی آن در یادگیری است. صنایع نظامی تمایل زیادی دارند سیستم‌هایی جنگی را بسازند که قادر باشند به طرزی کاملاً خودکار در میدان‌ها جنگی وارد عمل شوند؛ اگر چه ممکن است این مطلب را تصدیق نکنند. این به معنی طراحی و ساخت تجهیزاتی است که قادر به شناسایی هدف، آتش گشودن به آن، حرکت به اطراف و انتخاب بهترین مسیرها به‌منظور قرارگیری در موقعیتی دور از خطر هستند.
چند سال پیش مقامات نظامی چین، آلمان، روسیه، ایالات‌متحده و چند کشور دیگر اعلام کردند که ساخت تسلیحات جنگی کاملاً خودکار ازجمله اهداف آن‌ها نیست، درحالی‌که نیروهای نظامی متوجه شدند ساخت آن نوع تسلیحات بسیار محتمل است. در سال 2017 طراحی استراتژی ساختن فعالانه فناوری‌های نسل بعد و استفاده از آن‌ها در برنامه‌های نظامی آینده در ایالات‌متحده تکمیل و اجرای آن آغاز شد.
در همان سال نیز روسیه هوش مصنوعی را آینده نوع بشر اعلام کرد؛ آینده‌ای که هم فرصت‌های بسیار بزرگ و هم تهدیداتی را به همراه خواهد داشت که پیش‌بینی آن‌ها دشوار است. هر کشوری که در این عرصه پیشگام شود، حاکم دنیا خواهد بود. در انحصار گرفتن تسلیحات تمامی خودکار تبعات ناخوشایندی برای هر کشوری خواهد داشت. ازاین‌رو، کشورهایی که قدرت استفاده از این فناوری‌ها را به دست می‌گیرند، باید آن‌ها با تمامی دنیا تقسیم کنند که در این صورت باید پرسید: آیا ما در آغاز عصر جدیدی از مسابقه تسلیحاتی قرار نمی‌گیریم؟
روی زمین مناطق زیادی از طریق ادوات ضدهوایی و ضدموشکی محافظت می‌شوند، با ماهواره و سیستم‌های کنترل و نظارت از راه دور مورد پایش قرار می‌گیرند و کشتی‌ها و هواپیماهای گشتی از آن‌ها پاسبانی می‌کنند. از نگاه نظامیان، فقط تسلیحات جنگی مجهز به هوش مصنوعی قادر خواهند بود در صورت وقوع جنگ به این مناطق به‌شدت حفاظت شده نفوذ کنند و با آزادی عمل عملیات مورد انتظار را به اجرا درآورند.
سیستم‌های جنگی کنونی قادرند هدف‌های خود را شناسایی و طبقه‌بندی کرده و نحوه شلیک موشک‌های ضدهوایی را کنترل کنند. از آن جمله می‌توان به سامانه زمین به هوای پیشرفته اس-400 اشاره کرد که پدافند هوایی روسیه است و نسخه ارتقاء یافته خانواده پدافندهای هوایی اس-300 به شمار می‌رود.
سامانه یکپارچه یورشی «آگیس» ساخت ایالات‌متحده که ناوهای جنگی را هدایت می‌کند نیز به همین شکل عمل می‌کند. جمهوری کره نیز چندین روبات نظامی SGR-A1که وظیفه نظارت را بر عهده دارند را در اختیار دارد. این روبات‌ها در حالت اتوماتیک می‌توانند به دشمن حمله کنند اما به افرادی که دست‌هایشان را بالا نگه داشته‌اند شلیک نمی‌کنند. بااین‌حال، از هیچ‌کدام از این روبات‌ها در حالت اتوماتیک استفاده نمی‌شود.
تازه‌ترین پیشرفت‌ها در توسعه هوش مصنوعی ساخت سامانه‌های نبرد متحرک را ممکن می‌کنند. هواگردهای بدون سرنشینی ساخته می‌شوند که ویژه پرواز در پشت هواپیماهای جنگنده با سرنشین (هدایت‌شده با خلبان) طراحی شده‌اند و با دریافت فرمان، هدف‌های هوایی و زمینی را منهدم می‌کنند. سیستم کنترل شلیک تانک «تی 14» نسل بعد روسیه قادر است به‌طور خودران هدف‌ها را شناسایی و به بمباران آن‌ها ادامه دهد تا جایی که کاملاً نابود شوند.
تمامی این سیستم‌ها برای ارتش‌ها چند عملکرد اساسی را اجرا می‌کنند که مهم‌ترین آن‌ها انهدام هدف‌های دشمن به شکلی کارآمدتر و نجات جان سربازان خودی است. بااین‌وجود، در حال حاضر استانداردی جهانی یا اسنادی قانونی برای تنظیم قوانینی در مورد استفاده از سامانه‌های نبرد مجهز به هوش مصنوعی در جنگ‌ها وجود ندارد. کنوانسیون‌های ژنو معین نکرده‌اند استفاده از کدام سیستم‌های هوش مصنوعی در جنگ مجاز است و هیچ قانون بین‌المللی برای شناسایی افرادی که در عدم عملکرد سیستم‌های خودران مقصر هستند وضع نشده است.
بیش از 16 هزار نفر که تعداد زیادی از آن‌ها شهرت جهانی دارند، ازجمله ایلان ماسک، نوآم چامسکی و استیون هاوکینگ نامه‌ای سرگشاده را امضاء کرده‌اند که درباره تهدید سامانه‌های نبرد مبتنی برهوش مصنوعی برای افراد غیرنظامی، احتمال وقوع مسابقه تسلیحاتی و سرانجام پیامدهای مرگبار آن‌ها برای بشریت است.
