مریم مرتضوی نسب در ضمیمه جامعه امروز روزنامه اطلاعات نوشت: این روزها نیکوکاری عزم و عشقی دوچندان می خواهد. اگر خیریه‌ای داشته باشی با اخباری که در سال‌های گذشته از خیریه‌ها منتشر شده، در یک فضای بی‌اعتمادی عمومی گام برمی‌داری. امروز آن عده که خالصانه کار می‌کنند باید متکی به ایمانی راسخ باشند.
زهرا گیتی‌نژاد که مدیرعامل یک خیریه مدرسه‌ساز است با ما از بایدها و نبایدهای این عرصه می‌گوید.
در زمانه‌ای که کمتر می‌توان به نهادها و مؤسساتی که در امور نیکوکاری فعالند اعتماد کرد، چه راهی برای نیکوکاری به مردم پیشنهاد می‌کنید؟
پیشنهاد من به مردم این است که به مؤسساتی که مجوز رسمی از نهادهای مربوطه دارند اعتماد کنند؛ زیرا این‌ها ثبت رسمی و از یک فیلتر خیلی سنگین رد شده‌اند. همگی هرچند ماه یک‌بار به ناظر مالیاتی و سالی یک‌بار به ممیز مالیاتی گزارش داده و حسابرسی می‌شوند تا خدای ناکرده اگر خللی در کارشان باشد جریمه مالیاتی شوند، در غیر این صورت از مالیات معاف می‌شوند.
اعتمادسازی چگونه اتفاق می‌افتد؟
بهترین راه جهت اعتمادسازی برای هر کار خیری که شروع کرده‌اید یا هر کمپینی که می‌گذارید (چه شخصی و چه گروهی) شفاف‌سازی و گزارش‌دهی است؛ اگر شما بابت کمپینی از مردم کمک خواسته و پول گرفته‌اید، بعد از آن که کمپین را به اجرا درآوردید، حتما به مردم گزارش عملکرد بدهید.
این گزارش نباید فقط یک گزارش مکتوب باشد، بلکه باید شامل تمام مستندات، تصاویر و ویدئوهای مربوط به آن باشد. مثلا ما که یک مؤسسه خیریه در حوزه آموزشی و فرهنگی هستیم و کار اصلیمان مدرسه‌سازی است، قرارداد ساخت مدارس را در سه نسخه نوشته و علاوه بر نسخه «مهر گیتی» و اداره نوسازی مدارس، یک نسخه را به نیکوکار می‌دهیم که در آن مبلغ قرارداد نوشته شده است.
ما صددرصد این پول را صرف ساخت مدرسه می‌کنیم و بعد از احداث، مدرسه را به فرد خیّر نشان می‌دهیم. اگر در دورترین نقطه هم باشد، با هواپیما او را به مراسم افتتاحیه می‌بریم تا با بچه‌های مدرسه صحبت کند، نیازهای فضای آموزشی آن را ببیند و در صورت نیاز دوباره برای آن‌ها کمک بفرستد.
در سایر بخش‌ها و سایر کمپین‌های نیکوکاری مهر گیتی هم به همین شکل عمل می‌شود و گزارش کامل کمک‌های اهدایی به خیرین داده می‌شود. همچنین گزارش حسابرسی مالی مهر گیتی هرساله بر روی سایت مؤسسه قرار می‌گیرد و برای عموم قابل‌مشاهده است؛ بنابراین بهترین کار برای جلب اعتماد مردم، شفاف‌سازی و گزارش‌دهی است.
آماری دارید که نشان دهد مردم به کدام زمینه در امور خیریه توجه دارند؟ به‌عنوان مثال جهیزیه، بیماران، زندانیان جرائم غیرعمد... اگر آماری ندارید از تجربه خودتان بگویید.
متأسفانه، من آماری در این ارتباط ندارم. کمک‌ها بستگی به علاقه افراد و تبلیغاتی که صورت می‌گیرد دارد. بعضی دوست دارند به‌صورت اختصاصی به بیماران کمک کنند و بعضی هم در حوزه فرهنگی یا آموزشی کمک می‌کنند. البته در حوزه آموزش جای کار زیادی هست و باید تبلیغات بیشتری برای جذب خیرین به این حوزه داشت، چرا که یکی از زیرساخت‌های توسعه هر کشور، آموزش است.
در حال حاضر یکی از نیازهای نظام آموزشی ما علاوه بر ساخت بنای استاندارد برای مدارس، ارتقای کیفیت آموزشی در مدارس است که این امر با آموزش‌های حرفه‌ای معلمان امکان‌پذیر است.
در بسیاری از مدارس کشور به‌خصوص مناطق کم‌برخوردار، ضعف آموزشی در معلمان به چشم می‌خورد. در همین راستا ما در مؤسسه مهر گیتی، «سامانه آموزش مجازی معلمان مقطع ابتدایی» را با حمایت خیرین به‌صورت رایگان در وب‌سایتمان راه‌اندازی کردیم تا هر معلمی در هر نقطه از کشور بتواند آموزش‌های موردنیاز را به‌راحتی دریافت کند.
همچنین در طرح «رویش مهر» تلاش کردیم تا آموزش و برنامه‌ریزی‌های پیش از کنکور را به‌صورت رایگان در اختیار دانش‌آموزان مناطق کم‌برخوردار استان سیستان و بلوچستان قرار دهیم تا بتوانیم کمی در راستای تأمین عدالت آموزشی و رفع تبعیض‌های آموزشی بین نقاط گوناگون کشور گام برداریم. امیدواریم که بتوانیم توجه خیرین بیشتری را به این حوزه‌ها جلب کنیم.
شاید برخی تصور می‌کنند بدون مجوز می‌توان بی‌دردسرتر فعالیت کرد؛ چون پای فاکتورهایی به میان می‌آید که هزینه بر است و در نهایت تو را درمقابل ارگان‌هایی پاسخگو می‌کند.
بله، وقتی شما مجوز ندارید نیاز به مکان خاصی ندارید، کارمند نمی‌خواهید، نیازی نیست به اداره مالیات و سازمانی که از آن مجوز گرفته‌اید پاسخ بدهید، ولی قطعا استراتژی خاصی هم ندارید. اما وقتی مجوز می‌گیرید دارای یک برنامه و استراتژی مشخص خواهید شد، سازمانتان چارت‌بندی می‌شود، کارمندهای شما در بخش‌های مختلف بر اساس شرح وظایف مشخص مشغول به کار خواهند شد و این می‌تواند در سرعت‌بخشیدن به کار و رشد سازمان بسیار کمک کند.
علاوه‌برآن به‌صورت شبکه با مؤسسات دیگر نیز در ارتباط هستید و می‌توانید مشکلات همدیگر را رفع کنید. سالی یک‌بار پاسخگوی اداره مالیات هستید. وقتی به شما می‌گویند امسال از مالیات معاف هستید، این بسیار خوشایند و لذت‌بخش است و نشان می‌دهد که راه خود را درست رفته‌اید و از این طریق می‌توانید فعالیت خود را در سالی که گذشته ارزیابی کنید.
برای کسانی که بی دفترودستک در بدنه جامعه، کار خیر کرده و به شیوه سنتی اقدام می‌کنند چه پیشنهادی دارید؟ چگونه می‌توانند اقداماتشان را مؤثرتر کنند؟
توصیه من به آن‌ها این است که با توجه به اعتمادسازی که کرده‌اند اقدام به دریافت مجوز کنند؛ چون این کار باعث می‌شود بازدهی کارشان چندبرابر شود. خود من هم در ابتدا همین‌طور بودم. از سال 1382 که شروع به فعالیت در امور نیکوکاری کردم تا سال 1390 به‌اتفاق تیمی که داشتم توانستیم 35 مدرسه بسازیم. در طول آن دوره خیلی خدمات می‌دادیم ولی به ما پیشنهاد دادند که اگر مجوز بگیرید افراد بیشتری به شما مراجعه کرده و حمایتتان می‌کنند.
همین‌طور هم شد. توصیه و پیشنهاد من به این افراد آن است که حتما اقدام به گرفتن مجوز رسمی کنند تا بتوانند فعالیت بیشتر و گسترده‌تری انجام بدهند و اعتماد بیشتری را به خود جلب کنند.
تورم چه تأثیری در میزان مشارکت مردم در امور خیریه گذاشته است؟
مثل تمامی حوزه‌های دیگر، قطعا این موضوع بر میزان کمک‌های خیرین و اولویت‌بندی‌های آن‌ها برای کار خیر هم تأثیر داشته است. البته چون بخش زیادی از خیرین ما را خیرین خارج از کشور تشکیل می‌دهند، کمک‌های آن‌ها در مواردی جبران‌کننده این موضوع بوده است.
می‌توانم بگویم 60 درصد از کمک‌هایی که دریافت می‌کنیم توسط ایرانیانی است که خارج از کشور هستند. آن‌ها دلشان بیشتر برای وطن و رفع مشکلات آن می‌تپد و ما ممنونشان هستیم.
بهترین خاطره‌ای که از یک عمر فعالیت در این عرصه دارید چیست؟
روز پرشور من روزی بود که «پل دانش» را افتتاح کردیم. این پل برای رسیدن بچه‌ها به مدرسه در روستای «چوبکوه» در مرز استان‌های لرستان و خوزستان و بر روی رود پرخروش بختیاری احداث شد. بچه‌ها قبل از افتتاح این پل ناچار بودند از طریق سیم گرگر به مدرسه رفت‌وآمد کنند.
در سال 1394 برای ساخت این پل یک کمپین گذاشتیم و کمک‌های مردم از هزار تومان به بالا جمع‌آوری شد تا توانستیم بعد از بیش از یک سال سختی و مشقت که در روند ساخت این پل به خاطر مسیر سخت و صعب‌العبور آن به وجود آمد، آن را در بهمن ۱۳۹۵ افتتاح کنیم.
در آن مراسم هیچ خانمی حضور نداشت، به دلیل این که راه بسیار سخت و صعب‌العبوری بود. آقایانی هم که رفتند هر کدامشان شش ساعت در سنگلاخ راه رفتند و یکی دو نفر با این که کفش‌های خاص پوشیده بودند، پاهایشان تا مدت‌ها زخم بود.
مهر گیتی چگونه شکل گرفت؟
در سال ۱۳۸۲ از طرف یونیسف به بازدید از چند مدرسه روستایی در شهرستان میرجاوه استان سیستان و بلوچستان رفتیم. مدرسه‌ها در ناحیه صفر مرزی واقع شده بودند. بعد از طی مسافتی، ماشین در محلی توقف کرد که روی یک دیوار کاهگلی نوشته شده بود «دبستان اقبال لاهوری».
وقتی وارد کلاس شدم آن‌قدر تاریک بود که هیچ‌کس را ندیدم. از صلواتی که بچه‌ها به‌خاطر ورود من و همراهان فرستادند، از وجود آنان در کلاس مطلع شدم. آنجا هیچ شباهتی به یک مدرسه نداشت. کودکان معصوم با پاهای برهنه و سرهای تراشیده و رخسار زرد به سؤال‌های ما پاسخ می‌دادند. همه آن‌ها آرزو داشتند که معلم شوند. بسیار تحت‌تأثیر قرار گرفتم، در زمان بازگشت از معلم پرسیدم بچه‌ها به چه چیزی احتیاج دارند که در سفر بعدی با خود بیاوریم؟ گفتند مدرسه!
این تنها چیزی بود که در آن لحظه به آن فکر نکرده بودم، در ذهنم نیازهای اولیه کودکان مثل تغذیه، لباس، کفش و... بود اما آن معلم فراتر از این‌ها می‌اندیشید.
پس از بازگشت، در تهران برای دانش‌آموزانم گزارش کوتاهی از سفر دادم. سه ماه بعد با هدایای بچه‌ها و به همراه تعدادی از والدین به آن منطقه رفتیم و قرارداد ساخت اولین مدرسه را با کمک این خیرین امضا کردیم. بعدها ۱۸ مدرسه در خط مرزی منطقه میرجاوه ساخته شد. به این ترتیب، بنیان گروهی شکل گرفت به نام مهر گیتی با این هدف که کودکان ایران‌زمین در فضاهایی استاندارد آموزش ببینند.
مهر گیتی با یاری همراهانش تا کنون بیش از 570 مدرسه در نقاط کم‌برخوردار کشورمان ساخته یا درحال ساخت دارد. هدف مهر گیتی تلاش برای ساختن ایرانی عاری از تبعیض و فقر فرهنگی و فعالیت‌های فرهنگي و آموزشی در مناطق کم‌برخوردار کشور است.
