۷۰ درصد این گل خوشبوی جهانی در ایران تولید می‌شود
بیش از ۷۰ درصد گل محمدی دنیا در ایران تولید می‌شود و می‌توان گفت مهم‌ترین گیاه دارویی در ایران پس از زعفران، گل محمدی است.
زهره گردان خبرنگار اطلاعات نوشت: بوی عطر گل محمدی و گلاب می‌پیچد در مشاممان و سرمستمان می‌کند، نه در کاشان، اینجا حوالی تهران در باغ گیاه‌شناسی ملی ایران. خودرو رو پارک می‌کنیم و پیاده به سمت ورودی باغ رهسپار می‌شویم.
صدای موسیقی محلی ما را به خود می‌خواند. هوا مثل آدم‌های دمدمی‌مزاج، بی‌ثبات است. آفتاب صبحگاهی ناگهان در باد و باران محو می‌شود و دقایقی نه‌چندان بعد، همان آفتاب البته با ترنم باران جایش را می‌گیرد و روحمان را صیقل می‌دهد.
پس از تهیه بلیت، وارد باغ می‌شویم و به دنبال صدای موسیقی حرکت می‌کنیم.
برای رسیدن به جشنواره باید از دالانی که مربوط به بازارچه سوغات است عبور کنیم. روز تعطیل است و ما در حجم جمعیت و بوی انواع شیرینی و ترشی بازارچه گم می‌شویم. از شیرین‌بلوط لرستان و آب انار شیراز گرفته تا کشک محلی، همه نوع سوغات اینجا یافت می‌شود. باید خوددار باشید تا بتوانید این دالان خوشمزه را رها کنید و به جشنواره برسید.
برخی هم همین‌جا رها می‌شوند و به هر غرفه‌داری که آنان را برای مزه کردن خوراکی یا نوشیدنی دعوت می‌کند، پاسخ مثبت می‌دهند.
انتهای بازارچه در فضایی باز با غرفه‌هایی مواجه می‌شویم که با گلبرگ‌های گل محمدی تزیین شده‌اند و دیگی پر از گل‌های عطرآگین و صورتی‌رنگ را می‌بینیم که حس بینایی و بویایی هر دو را نوازش می‌دهد. دیگ‌های گلاب را کار گذاشته‌اند تا از این گلبرگ‌های معطر، اسانس بگیرند.
گلاب‌ها و سایر عرقیجات هم در غرفه‌های مختلف به فروش می‌رسند. مدتی را به نظاره می‌ایستیم، اما فضای کوچک، لذت بودن را می‌کاهد و باعث خستگیمان می‌شود.
از نیاسر تا تهران
اسماعیل اطاعتی، مجری جشنواره گل و گلاب باغ گیاه‌شناسی ملی درباره روند کار گلابگیری در اینجا می‌گوید: گل‌های محمدی به صورت روزانه از نیاسر کاشان به باغ آورده می‌شوند. قطعا این کار زمان‌بر و دشوار است و چند ساعت به طول می‌انجامد، سپس با کار گذاشتن دیگ‌های بزرگ، اسانس گرفته می‌شود.
وی درباره این که چرا باغ گیاه‌شناسی برای این جشنواره برگزیده شده می‌گوید: فضای باغ با جشنواره کاملا سنخیت دارد و تماشای مراسم گلابگیری در طبیعت باغ گیاه‌شناسی، لذت بیشتری به مخاطب می‌دهد.
درباره کمبود فضا و مشکلات جشنواره می‌پرسم که پاسخ می‌دهد: اختصاص فضا با نظر مدیر مجموعه صورت گرفت، اما زیرساخت‌های باغ هم برای جشنواره کاملا فراهم نبود. کمبود نیروهای حراست و نگهبان، کمبود سطل‌های زباله، سرویس‌های بهداشتی و نبود برق، موانعی بودند که امیدوارم در سال‌های آتی و جشنواره‌های بعدی برطرف شوند.
به گفته اطاعتی، جشنواره گلابگیری در امتداد فعالیت‌های اجتماعی موسسه هنری لیلا فرهنگ برگزار شده و تاکنون با استقبال بی‌نظیری مواجه بوده است. وی همچنین از برپایی اولین جشنواره نعناع در تهران خبر می‌دهد و می‌گوید: همزمان با فصل برداشت این گیاه دارویی یعنی اواخر خرداد و اوایل تیر، جشنواره نعناع را برگزار خواهیم کرد که احتمالا مکان آن در یکی از مناطق 1 تا 5 تهران باشد.
مشکلات کشت گل محمدی
جشنواره‌های گلابگیری از دیرباز موردتوجه مردم بوده و خوب است به این بهانه، مشکلات کشت گل محمدی و تولید گلاب را واکاوی کنیم.
ودود صمدی، مسئول بازرگانی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور که سابقه دو دهه کار در باغ گیاه‌شناسی را داشته و کارهای پژوهشی هم در زمینه گل و گیاه انجام داده، می‌گوید: یکی از مهم‌ترین برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی در توسعه کشت گیاهان دارویی، افزایش سطح زیر کشت گل محمدی است.
بیش از ۷۰ درصد گل محمدی دنیا در ایران تولید می‌شود و می‌توان گفت مهم‌ترین گیاه دارویی در ایران پس از زعفران، گل محمدی است. سطح زیر کشت وسیع گل محمدی در کشور، سابقه دیرینه گلابگیری سنتی، تولید گلاب و اسانس در سطح صنعتی و از آن‌ها مهم‌تر خواص دارویی و عطر خوش گل محمدی و مصرف وسیع گلاب و سایر فرآورده‌های گل محمدی در بین مردم ایران و کشورهای دیگر به ویژه کشورهای همسایه باعث اهمیت ویژه این گیاه در کشور شده است.
وجود ژنوتیپ‌های متعدد گل محمدی -ترکیب ژنتیکی گیاه- که امکان کشت آن را در شرایط اقلیمی مختلف ایران مهیا می‌کند و تحقیقات انجام‌شده در کشور که باعث معرفی ژنوتیپ و ارقامی از گل محمدی شده که در هر منطقه اقلیمی بهترین عملکرد تولید را ایجاد کند از دیگر عوامل توجه به این گیاه محسوب می‌شود.
اکنون ایران و پس از آن ترکیه و بلغارستان از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گل محمدی در جهان محسوب می‌شوند. باید توجه کرد که عمر گل محمدی بسیار کوتاه است و اگر پس از برداشت، برای فرآوری مناسب آن برنامه‌ریزی نشود، توسعه کشت محکوم به شکست است.
گلاب، بازار جهانی ندارد
صمدی، عمده ترین محصول تولیدی از گل محمدی در کشور را گلاب معرفی می‌کند که بخشی از آن در بازار داخلی مصرف و بخش اندکی هم به خارج کشور صادر می‌شود.
وی می‌گوید: در نظر داشته باشید به جز چند کشور عرب حاشیه خلیج فارس و قسمتی از عراق، بازار بین‌المللی دیگری برای صادرات گلاب نداریم. اخیرا بازارهای کوچک و محدودی در اروپا مثل آلمان برای این محصول ایجاد شده که عمده مصرف‌کنندگانش مهاجران ایرانی هستند و آن هم قابل توجه نیست، پس برنامه‌ریزی برای صادرات گلاب تقریبا بی‌معناست و باید روی فرآورده‌های دیگری از گل محمدی تمرکز کنیم که پرطرفدار هستند.
هم‌اکنون گران‌ترین محصول تولیدی از گل محمدی، اسانس است؛ یک روغن معطر که از گلبرگ‌های تازه گل به دست می‌آید و به صورت گسترده در عطرسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد، بازار جهانی خوبی هم دارد؛ البته نه برای چیزی که در ایران به نام اسانس گل محمدی تولید می‌شود.
صمدی سخنانش را این‌گونه توضیح می‌دهد: برای توسعه کشت گل محمدی در کشور، ابتدا باید صنایع اسانس‌‌گیری و در درجه دوم صنایع موردنیاز برای تهیه کانکریت (اسانس استخراج شده به وسیله حلال غیرفرار) و ابسولوت (مواد معطری که از طریق استخراج حلال به دست می‌آید) را ایجاد کرد. با توجه به نیاز این صنایع به گل محمدی و ارزش افزوده ناشی از صادرات محصولات آن‌ها، تولید گل محمدی مقرون به صرفه خواهد شد و این موضوع، گسترش سطح زیر کشت گل محمدی را به دنبال خواهد داشت. در غیر این صورت، توسعه سطح زیر کشت گل محمدی فقط باعث افت قیمت گل و گلاب و پس از مدتی متضرر شدن تولیدکنندگان این صنف می‌شود.
***
جشنواره گل و گلاب تا پایان خرداد 1403 با هدف ترویج و فرهنگ‌سازی درباره استفاده صحیح از عرقیات گیاهی، آشناکردن مردم به ویژه کودکان و نوجوانان با روش‌های سنتی گلابگیری، عرضه عرقیات مختلف گیاهی کشور و استفاده از عرقیات استاندارد و سالم، در باغ گیاه‌شناسی ملی ایران در حال برگزاری است.در این جشنواره انواع عرقیات گیاهی معتبر تولیدی در کشور توسط شرکت‌های تولیدکننده قابل عرضه هستند. به جز انواع گیاهان دارویی به صورت تازه و خشک، فرآورده‌های دارویی و آرایشی- بهداشتی طبیعی و گیاهی نیز عرضه می‌شوند. همچنین مردمی که در این ایام برای بازدید از جشنواره مراجعه می‌کنند می‌توانند از باغ گیاه‌شناسی ملی ایران هم بازدید کنند.
این موزه‌باغ با بیش از سه‌هزار گونه گیاهی از سراسر جهان به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری محبوب تهران، در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است و یکی از بزرگ‌ترین باغ‌های گیاه‌شناسی خاورمیانه محسوب می‌شود.
