روابط تهران و واشنگتن متاثر از اتفاقات اخیر چگونه است؟
درگذشت ناگهانی ابراهیم رییسی، رییس‌جمهور ایران در حادثه سقوط بالگرد، پرسش‌های مهمی را در مورد روابط ایران و امریکا مطرح کرد.
اعتماد نوشت: اين حادثه در پس زمينه تشديد تنش‌ها بين ايران، ايالات متحده و متحد منطقه‌اي واشنگتن، يعني اسراييل رخ داد و چشم‌انداز ديپلماتيك روابط دو بازيگر را از قبل پيچيده‌تر كرد. در دوران رياست ابراهيم رييسي، پاسخ تلافي‌جويانه ايران به مواضع اسراييل بر ماهيت ناپايدار پويايي منطقه و پتانسيل تشديد بيشتر تنش‌ها تاكيد مي‌كند. دخالت امريكا در ميانجيگري مذاكرات بين ايران و دشمنان منطقه‌اي‌اش لايه ديگري از پيچيدگي را عريان مي‌كند. رايزني‌هاي اخيري كه در عمان برگزار شد، با هدف رسيدگي به نگراني‌هاي امنيتي منطقه‌اي و كاهش خطر درگيري گسترده‌تر بود. با اين حال، ناكامي در دستيابي به پيشرفت اساسي، بر بي‌اعتمادي عميق و منافع متفاوتي كه مشخصه روابط ايران و ايالات متحده است، تاكيد مي‌كند.گروهي از جناح‌ها در ايران نسبت به تعهد دولت بايدن به تعامل ديپلماتيك با ايران بدبين هستند.
ايالات متحده از سال 1979 هيچ رابطه ديپلماتيكي با ايران نداشته و گفت‌وگوها اغلب از طريق واسطه‌ها و كانال‌ها انجام مي‌شود. اختلافات بر سر احياي توافق هسته‌اي 2015 و حمايت ايران از محور مقاومت در سراسر خاورميانه، روابط دو كشور را پرچالش‌تر كرده و تلاش‌ها براي تنش‌زدايي را بي‌نتيجه گذاشته است.پيش‌تر و در سال 2015 ايران و ايالات متحده توانستند در ارتباط با برنامه هسته‌اي ايران به تواففق دست يابند بدين معنا كه قرار بر آن بود تا ايران به ازاي كاهش تحريم‌هاي اعمالي واشنگتن، برخي فعاليت‌هاي هسته‌اي‌اش را كمرنگ كرده يا به حالت تعليق درآورد.به بياني ديگر برجام با هدف اعمال محدوديت‌هايي بر توانمندي ايران در حوزه برنامه هسته‌اي‌اش تعريف شد. با اين حال دونالد ترامپ، رييس‌جمهوري پيشين ايالات متحده در مه 2018 از اين توافق به صورت يكجانبه خارج شد و با بازگردان تحريم سياست فشار حداكثري را عليه تهران اجرايي كرد؛ گزاره‌اي كه در كنار انفعال تروييكاي اروپايي جهت اجراي تعهدات برجامي شان واكنش تند ايران را به دنبال داشت.ايران پس از كنش غرب برخي محدوديت ها را كنار گذاشت و با افزايش غني‌سازي اورانيوم به غرب اعلام كرد كه در ازاي عهدشكني آنها حاضر نيست از خطوط قرمز خود عقب‌نشيني كند.
با اين حال روابط بين ايالات متحده و ايران در دوسال و نيم رياست ابراهيم رييسي تحولاتي را تجربه كرد. پس از انتخاب ابراهيم رييسي به عنوان رييس‌جمهوري تلاش‌هايي براي احياي برجام (برنامه جامع اقدام مشترك) آغاز شد. جو بايدن، رييس‌جمهوري ايالات متحده در ژانويه 2021، با پذيرش خواست اتحاديه اروپا جهت برگزاري نشست 1+5 و لغو برخي تحريم‌ها، تمايل خود را براي از سرگيري مذاكرات نشان داد. مذاكرات در آوريل 2021 در وين آغاز شد، اما با موانعي از جمله فعاليت‌هاي خرابكارانه اسراييل در تاسيسات نطنز و همچنين عدم عقب‌نشيني ايران در برابر خواسته‌هاي غرب متوقف شد. انتخاب ابراهيم رييسي به عنوان رييس‌جمهور ايران در ژوئن 2021، فرآيند مذاكرات را پيچيده‌تر كرد. در ميانه چنين تنش‌هايي روابط ديپلماتيك ايران و عربستان با ميانجيگري چين در مارس 2023 احيا شد و بدين طريق پويايي‌هاي منطقه تغيير كرد.
با حمله هفتم اكتبر حماس به اسراييل خطر رويارويي مستقيم ميان تهران و اسراييل عريان شد بالاخص آنكه محور مقاومت از متحدان ايران كه در عراق و سوريه مستقر هستند پس از حمله اسراييل به غزه بارها مواضع واشنگتن و تل‌آويو را هدف حملات موشك و پهپاد‌شان قرار دادند. اين در حالي است كه درگيري‌ها در يمن و لبنان به ترس از بي‌ثباتي منطقه‌اي به شكلي مداوم از جانب بازيگران غربي بالاخص امريكا رصد مي‌شد. تنش‌ها در آوريل 2024 با حمله هوايي اسراييل به دمشق و به دنبال آن اولين حمله مستقيم ايران به مواضع اسراييل به اوج خود رسيد و تنش‌ها در منطقه را به شكل قابل توجهي تشديد كرد.در واشنگتن، سياستگذاران با تصميم در باب رويكردي موازنه ساز و در عين حال حساس روبه‌رو هستند تا به واسطه‌اش مزاياي حاصل از تعامل ديپلماتيك با ايران را مورد ارزيابي قرار دهند. تعهد دولت بايدن به حفاظت از متحدان منطقه‌اي، به ويژه اسراييل، لايه ديگري از پيچيدگي را به معادله پيچيده حاكم اضافه كرده است.
روابط ايران و امريكا در مقطعي حساس قرار دارد و سياستگذاران در واشنگتن بايد اقدامي متعادل‌كننده ظريف در راستاي دو هدف يعني احياي بازدارندگي و تعامل ديپلماتيك با ايران را اجرايي كنند.تعهد دولت بايدن جهت حفاظت از متحدان منطقه‌اي، به ويژه اسراييل، اين معادله را پيچيده‌تر مي‌كند. در حالي كه ايران خود را براي انتخابات رياست‌جمهوري زودهنگام آماده مي‌كند، مسير روابط ايران و امريكا درگير عدم تعادلي جدي قرار دارد.
در حالي كه كانال‌هاي ديپلماتيك ترجيح مي‌دهند، شبح ناشي از بي‌اعتمادي متقابل، رقابت‌هاي منطقه‌اي و منافع استراتژيك را كمرنگ جلوه دهند، در مقابل اين پس‌زمينه، درگذشت ابراهيم رييسي، رييس‌جمهور ايران فضا را براي گمانه‌زني‌ها در باب تحولات پيش رو هموار كرده است. گروهي با استناد به نشست نمايندگان ايران و امريكا در عمان بر اين باور تاكيد دارند كه تهران و واشنگتن خود را براي دور تازه‌اي از رايزني‌ها جهت كاهش تنش‌ها و اختلاف‌ها آماده مي‌كنند و گروهي ديگر براين باورند كه ايران و امريكا امروز درگير كارزراي انتخاباتي هستند و در همين راستا گفت‌وگوهاي ميان دو طرف تا بعد از اعلام نتايج متوقف مي‌ماند.
