اسما پورزنگی آبادی خبرنگار اطلاعات نوشت: این روزها هرکس یک دوربین در جیب یا کیفش دارد و به محضی که اراده کند می‌تواند عکس و فیلمی از خود یا اتفاقات و افراد پیرامون خود بگیرد. اگر تا پیش از این، باید با صرف هزینه‌ای جداگانه، دوربین‌های دیجیتالی تهیه می‌کردیم و هرجا می‌خواستیم از آن استفاده کنیم، باید با دقت آن را حمل و نگهداری می‌کردیم حالا کار بسیار آسان شده و یک دوربین همواره با ماست و آماده به کار!
دوربین‌های گوشی‌های هوشمند، چنان قابلیت و اهمیتی پیدا کرده که ارتقای بسیاری از موبایل‌ها به تقویت کیفیت دوربین‌ها گره خورده است. امکان دارد برخی از عکاسان حرفه‌ای از این تغییرات نگران باشند اما گوشی‌ها ابزار فوق‌العاده‌ای برای به اشتراک‌گذاری دیدگاه‌ها و داستان‌های زندگی همه ما فراهم ساخته است.
با عرض‌اندام دوربین‌های موبایل‌ها عکاسی تغییراتی پیدا کرده و به یک تجربه قابل‌دسترس برای همه تبدیل شده است؛ آن‌چنان که حتی یک کودک پنج شش ساله هم می‌تواند عکس بگیرد! آیا این شرایط جدید می‌تواند چالش‌هایی برای هنر و حرفه عکاسی به‌دنبال داشته باشد؟
این یک شوخی است!
محمد اسلامی، عکاس، فیلم‌ساز و مدرس، در پاسخ به این پرسش گزارشگر روزنامه اطلاعات که دوربین‌های گوشی‌های هوشمند چه تأثیری بر حرفه و هنر عکاسی داشته است می‌گوید: این که بگوییم دوربین‌های گوشی‌های هوشمند، عامه مردم و صاحبان این ابزارها را عکاس کرده از نظر من یک توهم و شوخی است. مثل این می‌ماند که بگوییم میکروفونی عالی به بازار آمده، اگر کسی آن را داشته باشد، پس خواننده خوبی می‌شود!
هرکس صرفا با در اختیار داشتن یک گوشی هوشمند که دوربینی با قابلیت مطلوب دارد، در حالی که دوره‌های آموزشی را نگذرانده و مهارت‌های لازم را کسب نکرده است نمی‌تواند ادعا کند عکس می‌گیرد.
این عکاس باسابقه می‌افزاید: آنچه که اغلب مردم با دوربین موبایل انجام می‌دهند ضبط تصاویر است، نه عکس گرفتن. عکس در وهله نخست باید معنا و مفهومی داشته باشد. آیا آنچه که اکثر مردم با موبایل‌ها ثبت و ضبط می‌کنند این ویژگی را دارد؟ خیر.
در عین حال دوربین‌های موبایل، امکان و فرصت بسیار خوبی برای مردم فراهم ساخته تا تصاویری را ثبت و ضبط کنند و گاهی هم اتفاقات مهمی به‌دنبال ثبت و انتشار این تصاویر رخ می‌دهد که تأثیرات شگرفی بر شرایط اجتماعی و سیاسی یک جامعه می‌گذارد؛ مثلا یک مقام دولتی مجبور می‌شود بابت آن تصویر و فیلم عذرخواهی کند یا در یک تصمیم تجدیدنظر می‌شود. ولی دوربین‌های موبایل، هیچ‌گاه فردی را که آموزش و مهارت لازم را کسب نکرده، به یک عکاس تبدیل نمی‌کند.
ضبط خطوط قرمز
این عکاس حرفه‌ای در عین حال به برخی از ظرفیت‌هایی که دوربین‌های موبایل فراهم کرده‌اند اشاره کرده و می‌گوید: دوربین‌های گوشی‌ها می‌توانند به عکاسان کمک کنند که با سرعت و بی‌واسطه، سوژه‌ها را ضبط کنند. با وجود این، کیفیت کاری که با دوربین عکاسی انجام می‌شود را ندارند.
او ادامه می‌دهد: با رواج این فناوری، ژانری در حال شکل‌گیری است که عکس‌های بی‌واسطه و بسیار شخصی با موبایل ضبط و ثبت می‌شود.
وقتی دوربین عکاسی فعال است کنش‌ها و واکنش‌های افراد تغییر می‌کند و کسانی که در برابر آن قرار می‌گیرند از حالت عادی خارج می‌شوند اما درباره موبایل خیلی این اتفاق نمی‌افتد. از این رو، عکس‌هایی بسیار شخصی با موبایل‌ها در حال تولید است که می‌توان گفت دوربین موبایل به نقاط حساس زندگی و خط قرمز افراد رسوخ کرده و آن را ضبط می‌کند.
عکاسی، هنر است
این مدرس عکاسی با بیان آن که جدی‌ترین آسیبی که این فناوری برای هنر و حرفه عکاسی داشته، توهمی است که در بسیاری افراد به‌وجود آورده که چون می‌توانند با دوربین گوشی کار کنند عکاس هستند، می گوید: «من با موبایل عکس می‌گیرم پس عکاس هستم» یک آسیب است.
وی یادآور می‌شود: عکاسی یک علم و هنر است و نیاز به آموزش و تجربه دارد و این‌گونه نیست که صرفا با داشتن موبایل و قابلیت دوربین آن، بتوانیم عکاس شویم.
اسلامی در پاسخ به این پرسش که خود شما در مواجهه با این فناوری جدید، آن را برای فعالیت‌های حرفه‌ای و هنری استفاده کرده‌اید یا نادیده‌اش گرفته‌اید، می‌گوید: تکنولوژی را نمی‌توان نادیده گرفت. شاید من با چیزی ارتباط برقرار نکنم ولی به هر حال آن چیز وجود دارد و نمی‌توان انکارش کرد.
وی تأکید می کند:بنده شخصا خیلی به دوربین موبایل اهمیت نداده‌ام و چندان در این زمینه کاری نکرده‌ام اما مواقعی هم بوده که دوربین در دسترسم نبوده و در عین حال به فرصت و سوژه‌ای برخورده‌ام که در حال از دست رفتن بوده است.
در این موارد با موبایل عکس گرفته‌ام ولی به‌طور جدی موبایل‌گرافی را که امروزه به‌عنوان یک ژانر طرفدارانی دارد و برای آن حتی جشنواره‌هایی هم برگزار می‌شود دنبال نکرده‌ام.
وی تأکید می‌کند: فرصت‌هایی را که دوربین موبایل در اختیار عکاسان حرفه‌ای قرار می‌دهد نمی‌توان نادیده گرفت.
عکاسی، فرزند مدرنیته
درباره این موضوع، نظر مرضیه احمدی، عکاس و مدرس دانشگاه را هم می‌پرسم. وی توضیح می‌دهد: از زمان پیدایش عکاسی، همواره در کنار هم قرار گرفتن واژه‌های هنر و فناوری پرسش‌برانگیز بوده است؛ در گذشته آنچه که بیشتر مورد توجه قرار می‌گرفت این بود که آیا عکاسی هنر است یا علم و فن. امروزه هم شاهد قرارگیری این دو واژه هستیم اما پرسش‌ها شکل متفاوتی پیدا کرده، از جمله همین موضوعی که شما دنبال می‌کنید: آیا دوربین‌های موبایل به عکاسی آسیب زده یا به رشد آن کمک کرده است؟
احمدی ادامه می‌دهد: اگر همان‌طور که والتر بنیامین می‌گوید، عکاسی را یک هنر مردمی و فراگیر در نظر بگیریم، آنچه که باعث ایجاد تفاوت می‌شود یک عکاس- هنرمند است. عکسی که یک فرد عادی که آموزش خاصی هم ندیده از یک فضا یا سوژه و با دوربین گوشی موبایل می‌گیرد با آنچه که یک هنرمند عکاس می‌گیرد تفاوت چشمگیری دارد.
دکتر حسن خوبدل در کلاس‌هایشان یک باور را بارها تکرار کرده‌اند و آن این که عکاسی فرزند مدرنیته است. من بر اساس این دیدگاه به این نتیجه می‌رسم که دوربین یک کالای مصرفی است؛ چه دوربین آنالوگ باشد، چه دیجیتال و چه تلفن همراه و ما همه ناگزیریم از این ابزار استفاده کنیم.
رشد سواد بصری
این مدرس دانشگاه با بیان آن که ورود عامه مردم به حرفه عکاسی از زمان رواج دوربین‌های دیجیتال آغاز شده است، اظهار می‌کند: استفاده از دوربین‌های دیجیتال و موبایل نسبت به دوربین‌های آنالوگ به مهارت چندانی نیاز ندارد و به واسطه طراحی که دارند، مهارت و تکنیک در به‌کارگیری آن کنار رفته است. اینجاست که تفاوت عکاس به مثابه هنرمندی که آموزش‌دیده و مجرب است پررنگ می‌شود.
مرضیه احمدی تصریح می‌کند: دوربین گوشی‌های تلفن همراه نمی‌تواند در مقابل عکاسی به‌مثابه یک هنر قرار بگیرد.
وجه مثبت رواج دوربین‌های موبایلی آن است که باعث شده سواد بصری عامه مردم افزایش پیدا کند، ضمن این که ابزاری است که بسیاری از عکاسان هم می‌توانند از آن بهره ببرند. بسیاری از عکاسان حتی با دوربین‌های دیجیتال کار نمی‌کنند ولی از دوربین گوشی هوشمند برای اتود زدن کارها یا گرفتن عکس برای شبکه‌های اجتماعی خود استفاده می‌کنند.
احمدی معتقد است این که افراد زیادی از جامعه با دوربین موبایل عکس می‌گیرند یک آسیب جدی برای هنر عکاسی نیست، زیرا عکسی که یک هنرمند و عکاس حرفه‌ای تولید می‌کند با آنچه که یک فرد غیرحرفه‌ای می‌گیرد تفاوت زیادی دارد.
این عکاس یادآور می‌شود: در بسیاری از حوزه‌های دیگر از جمله فیلمبرداری و رشته‌های هنری گوناگون هم شاهدیم با پیشرفت فناوری، ابزارهای قدیمی کنار گذاشته شده است. هرچه هم کسی در برابرش مقاومت کند باز ناگزیر خواهد بود از آن استفاده کند.
عکاسی خیابانی
احمدی در پاسخ به این که خود شما تجربه‌ای از رویارویی با فناوری جدید دوربین‌های گوشی‌های هوشمند دارید می‌گوید: در حال حاضر چندان با موبایل عکس نمی‌گیرم، در گذشته اما برای عکس‌های خیابانی در فضاهای شهری خیلی آن را به‌کار می‌گرفتم؛ چون دوربین موبایل سبک و دور از دید است و استفاده از آن برایم راحت‌تر بود. به‌طور کلی، بسیاری از عکاسان حرفه‌ای برای عکاسی خیابانی از گوشی موبایل استفاده می‌کنند.
