این کشور کوچک در بحران غزه شاهکار کرد

سید محمدکاظم سجادپور: سرانجام بعد از حدود 10 جلسه و چندین بار وتوی پیش‌نویس قطعنامه‌های پیشنهادی، شورای امنیت سازمان ملل، در ششمین هفته بحران غزه، در 15 نوامبر 2023 (24/8/1402)، قطعنامه 2712 در مورد وضعیت بشردوستانه غزه و لزوم توقف عملیات نظامی برای کمک‌رسانی به آسیب‌دیدگان را تصویب کرد.

غزه؛ نسل «زد» جهان و نخبگان «ما»

صدور این قطعنامه، البته گام بسیار کوچکی در مقایسه با حجم گسترده جنایات رژیم صهیونیستی است. در عین حال آنچه که برای علاقه‌مندان و پژوهشگران و دست‌اندرکاران امور سیاست خارجی و روابط بین‌المللی حائز اهمیت می‌باشد، جزئیات، ظرائف و پویائی است که منجر به صدور این قطعنامه شد.

در این نشیب و فراز، کشور کوچک و جزیره‌ای مالت که مساحت اندکی از دریای مدیترانه را در اختیار دارد و به لحاظ فرهنگی بین دنیای عرب و غرب قرار دارد، نقشی قابل توجه ایفا کرد.

همچنین فراز و فرود و بحث‌های مطرح شده در جلسه نه هزار و چهارصد و هفتاد و نهمین شورای امنیت که منجر به صدور این قطعنامه گردید، در خور اعتنا است. چگونه می‌توان صدور قطعنامه 2712 شورای امنیت را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد؟ در پاسخ باید به «روند» «محتوی» و «پی‌آمدهای» صدور قطعنامه پرداخت. این بررسی نشان می‌دهد که همه کنشگران، حتی کوچکترین آنها، در عرصه بین‌المللی را باید پایش کرد و سازه‌کاری آنها را مورد سنجش قرار داد.

روند صدور قطعنامه 2712، خود آئینه‌ای از مناسبات جهانی امروز بود. بعد از حوادث 7 اکتبر (15/7/1402) و عملیات حماس، آمریکا قطعنامه‌ای پیشنهاد کرد که مرکز ثقل آن، حمله و انتقاد به حماس و حتی ایران بود، که روسیه آنرا وتو کرد.

روسیه قطعنامه‌ای پیشنهاد کرد که با وتوی ایالات متحده روبرو شد. برزیل به عنوان عضو غیردائم و البته فعال شورای امنیت، قطعنامه جدیدی ارائه داد که با مخالفت ایالات متحده روبرو شد.

چین و امارات، قطعنامه دیگری دادند که مورد پسند غرب واقع نگردید و البته مجادلات و تقصیر به گردن یکدیگر انداختن ادامه داشت. در این میان، مالت، به عنوان یکی از اعضای غیردائم، سخنی گفت که در خور توجه بود و گفت ما و رأی دارندگان حق وتو، اعضای غیردائم شورای امنیت هم در برقراری صلح و امنیت بین‌المللی وظیفه‌مند می‌باشند و البته به این سخن اکتفا نکرد و پیش‌نویس قطعنامه‌ای را ارائه داد که بسیار حداقلی ولی قابل توجه بود.

در جلسه شورای امنیت برای تصمیم‌گیری در خصوص این قطعنامه، مالت، بر حقوق کودکان تکیه کرد. اغراق نیست اگر گفته شود بسامد واژه «کودکان» و «حقوق کودکان» در تمامی مباحث این اجلاس از همه واژه‌ها بیشتر بود.

مالت، پخته، فنی و قالب‌های شناخته شده حقوق بین‌المللی، آنگونه سخن گفت و قطعنامه پیشنهادی خود را ارائه داد که مخالفت با آن، تقریباً غیرممکن بود. در فرهنگ تصمیم‌گیری سازمان‌های چندجانبه، دو اصطلاح، توضیح رأی قبل از رأی‌گیریو توضیح رأی بعد از رأی‌گیریوجود دارد.

جالب آنکه قبل از رأی‌گیری، کشورها آخرین تلاش‌ها را برای اثرگذاری بر رأی نهایی را دنبال می‌کنند و در توضیح برای بعد از رأی، برای ثبت در تاریخ، سخن می‌گویند تا دیگران و آیندگان بدانند که دلیل رأی مثبت، منفی و یا ممتنع آنها چه بوده است.

سه کشور قبل از رأی‌گیری صحبت کردند و بعد از رأی‌گیری تقریباً تمام اعضای دائم و غیردائم توضیح رأی دادند. این قطعنامه با 12 رأی مثبت و 3 رای ممتنع به تصویب رسید. سه رأی ممتنع از آن سه عضو دائم یعنی روسیه، آمریکا و انگلیس بود و دو عضو دائم دیگر یعنی فرانسه و چین به آن رأی ثبت دادند و بقیه یکپارچه حمایت کردند.

روسیه، هم توضیح رأی قبل از رأی‌گیری داد و هم بعد از رأی‌گیری و در هر دو زمان به ایالات متحده تاخت و لحن و متن و محتوای قطعنامه را کافی ندید امارات متحده عربی نیز قبل و بعد از رأی‌گیری صحبت کرد و در هر دو موقعیت رهبری مالت در تدوین و ارائه قطعنامه را ستود.آنچه جالب است، تفاوت‌های ریز در توضیح‌ رأی کشورهای عضو شورا است.

اعضای غیردائم، همگی بر لزوم آتش بس، رعایت حقوق بشردوستانه و حقوق بشر و عدم توجه به کودکان، زنان و مراکز خدمات درمانی تأکید کردند و اعضای غربی دائم شورا، بر محکومیت حماس پافشاری می‌کردند. موضوعی که اعضای جنوب جهانی شورا به آنان پرداختند. همچنین بین اعضای غربی، در تأکیدها و تکیه‌گاه‌ها تفاوت وجود داشت.

قطعنامه 2712 همچون قطعنامه‌های دیگر سازمان‌های بین‌المللی از دوپاره تشکیل می‌شود پاره اول، دلالی توجیهی صدور قطعنامه و در پاره دوم، بندهای اجرائی ذکر شده از قطعنامه 2712 دو صفحه است و به دلائل توجیهی و اجرایی در دوصفحه جداگانه پرداخته شده است.

در بخش توجیهی، بر نشر ملل متحد، قطعنامه‌های پیشین ملل متحد و حقوق بشردوستانه پرداخته شده و در بخش اجرائی، طی 7 بند، شورا خواستار توقف عملیات نظامی برای رساندن کمک‌های بشردوستانه نشده و از دبیر کل خواسته، پایش لازم را انجام داده و به شورا گزارش دهد.هر چند که علائمی از ایجاد یک وقفه و آتش‌بس چند روزه در افق هویدا گشته است. و اما به پی‌آمدهای میان مدت  و بلند مدت آن نمی‌توان بی‌اعتنا بود.

بی‌تردید، این قطعنامه گامی دیگری در مشروعیت زدایی از رفتار رژیم صهیونیستی است. پی‌آمد دیگر برآمدن و برجسته شدن حقوق بشردوستانه و صرفاً حقوق کودکان است.

اما آنچه که بیشتر از همه جلب توجه می‌کند، سخن و کنشگری‌ مالت که نه فقط از مسئولیت 10 عضو غیردائم شورای امنیت سخن گفت بلکه توانست، گامی هرچند کوچک را عملی کند. نماینده مالت از واژه(E-10) استفاده کرد که  مخفف انگلیسی اعضای منتخب شورای (Elected Members) است. مالت توانست طبق واقعیتE-10 را نشان داد و آنرا عملیاتی کند. این گامی به یاد ماندنی در رشد جنوب جهانی است.