پیش بینی پدر کنکور ایران درباره جدایی سازمان سنجش از وزارت علوم

ندا زمان فشمی خبرنگار اطلاعات نوشت: دکتر حسین توکلی، پدر کنکور ایران با ۴۳ سال سابقه کار در سازمان سنجش آموزش کشور، ایجاد «سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور» را با بهره‌گیری از ظرفیت متخصصان علمی، اقدامی ارزشمند دانست و گفت: ‌ با توجه به مصوبه ابلاغی رئیس‌جمهوری، سازمان جدید سنجش به نسبت گذشته منسجم‌تر و قوی‌تر بکار خود ادامه خواهد داد.

دهم مهرماه امسال آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی در نامه‌ای ماده واحده «تشکیل سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور» را که بر اساس مصوبه جلسه مورخ ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۲ شورای معین شورای عالی و در جلسه ۸۸۳ مورخ ۳۰ خرداد ۱۴۰۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید، برای اجرا به وزارت علوم، وزارت بهداشت، وزارت آموزش و پرورش، سازمان برنامه و بودجه، سازمان اداری و امور استخدامی و ستاد تعلیم و تربیت دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی ابلاغ کرد.

بر اساس این مصوبه، سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور با هدف استقرار نظام جامع رصد، نظارت، ارزیابی، اعتبارسنجی، رتبه بندی و تضمین کیفیت در نظام آموزش کشور به صورت یک سازمان مستقل زیر نظر رئیس‌جمهوری تشکیل خواهد شد.

دکتر حسین توکلی که وی را «پدر کنکور ایران» نیز نامیده‌اند، از سال ۱۳۴۷ و یک سال بعد از پذیرش دوره کارشناسی در دانشگاه شهید بهشتی تهران (دانشگاه ملی قدیم) فعالیت خود را در سازمان سنجش آموزش کشور آغاز کرد و در طول ۴۳ سال، در سمت‌های گوناگونی از جمله ۲۰ سال به عنوان معاون اجرایی و همچنین سخنگو و مشاور عالی خدمت کرد.

پدر کنکور ایران در گفتگو با ایرنا، درباره «تشکیل سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور» می گوید: سال ۱۳۴۷ و سال‌های پیش از آن دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی با کسب مجوز لازم از وزارت مطبوع و تعیین شرایط و ضوابط پذیرش دانشجو در رشته‌های مختلف تحصیلی و انتشار آن، نسبت به ثبت‌نام داوطلبان متقاضی و برگزاری آزمون و پذیرش دانشجوی مورد نیاز اقدام می‌کردند. با ازدیاد جمعیت و گرایش به سمت تحصیلات عالی در رشته‌های تخصصی و همچنین گسترش دانشگاه‌ها و مؤسسات عالی و محدودیت ظرفیت پذیرش دانشجو، مسأله گزینش صحیح دانشجو به صورت جدی‌تر مطالبه و مطرح شده بود.

وزارت فرهنگ یا آموزش عالی آن زمان برای رسیدگی و رفع مسأله کنکور، اساسنامه مرکز آزمون‌شناسی را در بهمن ماه سال ۱۳۴۷ به تصویب رساند تا مرکز مذکور با همکاری دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی وفق مقررات و موازین ساده، عملی و برپایه اصولی برای صحت انتخاب دانشجو تدوین و اجرایی شود. مرکز آزمون‌شناسی فعالیت خود را در زمینه آزمون و شناخت استعدادها از سال ۱۳۴۸ آغاز و اولین آزمون سراسری توسط این مرکز در سال ۱۳۴۸ با تعداد ۴۷ هزار و ۷۷۳ داوطلب برای گزینش دانشجو در ۱۲ دانشگاه و موسسه آموزش عالی و در هفت حوزه امتحانی برگزار کرد. سؤالات این آزمون با پاسخ کوتاه طراحی شده بود.

تأسیس سازمان سنجش آموزش کشور در یکصد و یکمین نشست شورای گسترش آموزش عالی در سوم خردادماه ۱۳۵۴ به تصویب رسید و مقرر شد که این سازمان بر اساس قانون هیأت‌های امنا مؤسسات آموزش عالی دولتی و ملی و اصلاح پاره‌ای از مواد قانون مذکور اداره شود. تشکیلات سازمان سنجش آموزش کشور نیز در سال ۱۳۵۴ با سه معاونت شامل اجرایی، فنی و پژوهشی و نظارت بر اموردانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی برای بررسی و تصویب به سازمان امور اداری و استخدامی کشور ارسال و این سازمان نیز با تشکیل سازمان سنجش آموزش کشور موافقت کرد.

در سال ۱۳۵۴ مسؤولیت سنجش برعهده سازمان سنجش آموزش کشور و مسؤولیت گزینش و پذیرش توسط دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور بود. از سال ۱۳۵۵ به بعد هم مسئولیت سنجش و هم مسئولیت گزینش و پذیرش دانشجو برعهده سازمان سنجش آموزش کشور قرار گرفت.

سازمان سنجش آموزش کشور تا سال ۱۳۶۰ با تشکیلات مصوب سال ۱۳۵۴ با همان سه معاونت مذکور به کار خود ادامه داد. در سال ۱۳۶۰ بر اساس طرح ادغام سازمان‌ها و معاونت‌های وزارت علوم، سازمان سنجش آموزش کشور منحل و وظایف آن به اداره کل گزینش دانشجو ذیل معاونت دانشجویی وزارت علوم محول شد.

نخستین کنکور پس از انقلاب فرهنگی در کشور در برخی از گروه‌های آموزشی و همچنین برخی از رشته‌های دانشگاهی و بر اساس طرح مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، توسط اداره کل گزینش دانشجو در سال ۱۳۶۱ و سال‌های بعد از آن به مدت پنج سال برگزار شد. اواخر سال ۱۳۶۶ با افزایش متقاضیان ورود به دانشگاه‌ها و همچنین تعداد دانشجویان دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی مختلف، ضرورت و نیاز به یک سازمان مستقل که زیر نظر وزارت علوم فعالیت کند، احساس شد.

برهمین اساس نیز تشکیلات جدیدی در اواخر سال ۱۳۶۶ بر اساس دستور معاونت دانشجویی وقت وزارت علوم و آموزش عالی که مسؤولیت سازمان سنجش را نیز عهده دار بود، ضمن ارسال به سازمان امور اداری و استخدامی کشور فعالیت خود را با سه معاونت شامل معاونت اجرایی، فنی و پژوهشی و معاونت گزینش از اواخر سال ۱۳۶۶ آغاز کرد. برحسب تبصره دو ماده هشت قانون استخدامی کشوری نیز تشکیلات پیشنهادی سازمان سنجش مد نظر در سال ۱۳۶۶ در معاونت دانشجویی تصویب و در سال ۱۳۶۸ ابلاغ شد.

با توجه به حساسیت امر گزینش و پژوهش یک بار در سال ۱۳۶۸ و بار دیگر در سال ۱۳۷۸ تشکیلات سازمان سنجش آموزش کشور بازنگری شد و بر همین اساس، تشکیلات این سازمان با سه معاونت اجرایی، فنی و آماری و معاونت تحقیقات آزمون و ارزشیابی مصوب شد و در دی‌ماه ۱۳۹۰ مجدداً تشکیلات سازمان سنجش با سه معاونت شامل معاونت امور آزمون‌ها، معاونت فنی و آماری و معاونت برنامه‌ریزی و مدیریت منابع به تصویب رسید.

این سازمان در مجموع با آزمونی که در سال ۱۴۰۲ برگزار کرد و از بدو تأسیس تاکنون، مجری تعداد ۵۳ کنکور بوده است؛ از این تعداد، یازده آزمون پیش از انقلاب فرهنگی و ۴۲ آزمون بعد از انقلاب فرهنگی برگزار شده است. علاوه بر آزمون‌های سراسری، سازمان سنجش آموزش کشور مسؤولیت آزمون‌های دوره‌های کارشناسی ارشد ناپیوسته دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی را از سال ۱۳۶۸ عهده‌دار بوده و همه ساله این آزمون را به جز رشته‌های آموزش پزشکی برای دانشگاه‌های علوم پزشکی برگزار کرده است.

علاوه بر این، آزمون کاردانی و همچنین کاردانی به کارشناسی ناپیوسته تمامی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی توسط سازمان سنجش برگزار میشده و دانشگاه و مؤسسات آموزش عالی با توجه به ظرفیت‌های پذیرش دارای مجوز برای پذیرش دانشجو اقدام می‌کردند.

همه ساله پس از برگزاری آزمون‌های سراسری، گزارشات لازم درباره ارزشیابی و اعتبارسنجی و تضمین کیفیت آزمون و همچنین سایر آزمون‌ها توسط مسؤولین پژوهشی و کارشناسان ذی‌ربط تهیه و برای مسوولان و ارگان‌های ذی‌ربط ارسال می‌شد. علاوه بر این، امتحان یا اعزام دانشجو به خارج از کشور در سطح کارشناسی ارشد و کارشناسی در سال‌های ۱۳۶۸ و ۱۳۶۹ توسط سازمان سنجش آموزش کشور برگزار شد و تمامی مؤسساتی که به هرنوع دانشجو می‌پذیرفتند، ضرورت داشت تا با کسب مجوز از شورای گسترش آموزش عالی و با توجه به ضوابط از طریق آزمون سراسری یا آزمون‌های دیگر برحسب مقطع دانشجویان خود را انتخاب کنند.

در راستای تحقق نظام سنجش و پایش وضعیت فرهنگی، اجتماعی، علمی و فناوری کشور، تشکیل سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزشی کشور با بهره‌گیری از ظرفیت‌های تخصصی و نهادهای علمی کشور متمرکز بر راهبری و ارزیابی و ایفای نقش نظارتی با مأموریت ایجاد مرجعیت واحد در دو محور ارزشیابی، اعتبارسنجی و تضمین کیفیت نظام آموزشی کشور اعم از آموزش و پرورش و آموزش عالی در دو حوزه پزشکی و غیرپزشکی و سنجش توانمندی‌های آموزشی به صورت هیأت امنایی و زیر نظر یک سازمان مستقل به‌طور قطع ارزشمند و قابل تقدیر خواهد بود.

برخی انتقاد کرده اند که انتقال سازمان سنجش آموزش کشور به عنوان یک سازمان علمی ذیل یک نهاد سیاسی همچون ریاست‌جمهوری اقدام مناسبی نیست یا اگر سازمان سنجش به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های مهم وزارت علوم از این وزارتخانه جدا شود، این وزارتخانه دیگر محلی از اعراب نخواهد بود.

البته بدیهی است که تشکیل چنین سازمان جدیدی باید متشکل از متخصصان و صاحبنظران و استادان علمی کشور اعم از سازمان سنجش آموزش کشور، وزارت علوم، وزارت بهداشت و همچنین آموزش و پرورش باشد. انتقال سازمان تخصصی سنجش آموزش کشور از یک مجموعه دولتی به زیرمجموعه دولتی دیگر، در اهداف والای تعیین شده آن تفاوتی ایجاد نخواهد کرد و حتی با توجه به مصوبه ابلاغی رئیس‌جمهوری، سازمان ملی سنجش جدید به نسبت گذشته به شکل منسجم و قوی‌تر به کار خود ادامه خواهد داد.

ضمن اینکه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز در کنار مدیریت و متولی‌گری دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور، به طور حتم یکی از سه ضلع اصلی سازمان جدید ملی سنجش خواهد بود و همچنان نقش‌آفرینی مهم خود را همچون گذشته برای ایجاد انسجام و یکپارچگی در حوزه‌های سنجش و پذیرش، ارزیابی و ارزشیابی مدارک آموزشی کشور خواهد داشت.

من با شناختی که در طول این سال‌ها از سازمان داشته‌ام، طرح جدید ارائه شده تحت عنوان «تشکیل سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور» برای راهبری، ارزیابی و ایفای نقش نظارتی در راستای یکپارچه کردن کل حوزه سنجش، پذیرش، ارزیابی و ارزشیابی مدارک حوزه آموزش کشور، طرحی مناسب، جامع و علمی و برای اهداف مطرح شده قابل قبول است.

با توجه به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی با عنوان «سیاست‌ها و ضوابط ساماندهی سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی (پس از پایان دوره توسطه)» در تیرماه ۱۴۰۰ و اینکه در کنکور سال ۱۴۰۳، سهم نمره کل سابقه تحصیلی پایه دوازدهم نظام ۶.۳.۳ در گروه‌های آزمایشی اصلی شامل ریاضی، تجربی و انسانی ۵۰ درصد با تأثیر قطعی است، باید زیرساخت‌های عادلانه، کامل و فناورانه در کشور فراهم شود. تحقق این مصوبه بسیار متعالی و مهم فقط با یک تشکیلات متمرکز، منسجم و قوی همچون «سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور» محقق خواهد شد.