راهکار‌هایی برای تقویت هویت ملی در کتاب‌های درسی
جایگاه و کارکرد تاریخی زبان فارسی در شکل‌گیری هویت ملی ایرانیان، هم از نگاه پژوهشگران برجسته روشن است و هم در اسناد بالادستی آموزش‌و‌پرورش جمهوری اسلامی ایران آشکارا بیان شده و مورد تأکید است.
علی شیوا: ارتباط میان زبان رسمی با هویت ملی در هر کشور، همواره مورد توجه صاحب‌نظران بوده و باور غالب مردم در بسیاری از کشورهاست. بر این اساس، جایگاه و کارکرد تاریخی زبان فارسی در شکل‌گیری هویت ملی ایرانیان، هم از نگاه پژوهشگران برجسته روشن است و هم در اسناد بالادستی آموزش‌و‌پرورش جمهوری اسلامی ایران آشکارا بیان شده و مورد تأکید است. بنابراین باید با برنامه‌ریزی زبانی (به‌ویژه در دو شاخه شأن و زبان‌آموزی) در کتاب‌های درسی فارسی، موضوعاتی را همسو با این محتوا احصا کرد و شیوه‌هایی را برای ارائه تأثیرگذارتر چنین محتوایی پیشنهاد داد.
پیوند تاریخی میان زبان فارسی و هویت ملی و همبستگی ایرانیان، توجه به شأن زبان فارسی را در کتاب‌های درسی الزام‌آور می‌کند. هر چه شناخت دانش‌آموزان نسبت به زبان فارسی و قلمرو نفوذ تاریخی و توانایی علمی و میراث شکوهمند ادبی آن افزایش یابد، بیشتر به جایگاه والای زبان فارسی پی می‌برند و ضمن تعلق به قومیت خود، زبان فارسی را به چشم زبان ملی‌شان می‌بینند و گرامی می‌دارند و وظیفۀ خود می‌دانند که مانند نیاکانشان در راه پیشرفت و گسترش زبان فارسی گام بردارند.
برای دستیابی به این هدف باید محتوایی فراهم آورد که موضوعات زیر را در بر گیرد:
1- آشنایی با برترین متون نظم و نثر ادب فارسی کهن و معاصر
2- آگاهی از تأثیر ادب فارسی در ادبیات جهان
3- شناختی درست از تاریخ زبان فارسی در دوره‌های سه‌گانۀ باستان، میانه و نو
4- آشنایی با زبان و گویش و لهجه در کنار زبان رسمی و ملی
5- آگاهی از قلمرو ایران فرهنگی
6- ارزیابی واقع‌بینانۀ خط فارسی در مقایسه با خطوط جهان
7- شناخت ارتباط دوسویۀ زبان فارسی و زبان عربی و تصرف فارسی در وام‌واژه‌های عربی
8- جستوجوی ریشه‌های فرهنگی مشترک ایرانیان در آداب و رسوم و فرهنگ عامۀ اقوام ایرانی
9- توانایی زبان فارسی در جایگاه زبان علم
برای افزایش اقبال دانش‌آموزان به موضوعات این محتوا باید در کنار آموزش مستقیم، شیوه‌های آموزش غیرمستقیم را نیز به کار گرفت که بدین قرارند:
1- قالب شعر، داستان، روایت
2- حرکت از مصداق به مفهوم
3- گفتاورد (نقل‌قول)
4- طرح و تصویر
5- در حاشیه (پیرابندها، پانوشت‌ها و پیوست‌ها و پشت جلد کتاب درسی)
بررسی نمونه‌هایی از کتاب‌های درسی فارسی نشان می‌دهد که به‌رغم توجه به محتوای زبان فارسی و هویت ملی، باید ضوابطی را برای انتخاب متون طراز اول ادب فارسی (شعر و نثر) در کتاب‌های درسی فارسی تدوین کرد و مبنای انتخاب قرار داد. مضافاً اینکه باید از هر گونه حذف و تصرف نابجا و نسنجیده در متون برگزیدۀ زبانی و ادبی و گفتاوردها اجتناب ورزید.
کتاب درسی فارسی در چهار موضوع تأثیر ادبیات فارسی در ادبیات جهان، تاریخ زبان فارسی در دوره‌های سه‌گانه و آشنایی با زبان و گویش و لهجه و جستوجوی ریشه‌های فرهنگی مشترک ایرانیان در آداب و رسوم و فرهنگ عامۀ اقوام ایرانی، دستخوش کاستی است و نیاز به پژوهش برای تولید محتوای هدفمند و غنی دارد.
سه موضوع ارزیابی واقع‌بینانۀ خط فارسی در مقایسه با خطوط جهان، شناخت ارتباط دوسویۀ زبان فارسی و زبان عربی و تصرف فارسی در وام‌واژه‌های عربی و توانایی زبان فارسی در جایگاه زبان علم، باید علاوه‌بر کتاب‌های درسی ویژۀ مدارس استعدادهای درخشان، در کتاب درسی فارسی عموم دانش‌آموزان نیز به گستردگی مجال طرح یابد.
