این پروژه پرسروصدا مقرون به صرفه نیست!

هر چند کریدور خلیج فارس- ایران-قفقاز - دریای سیاه هم گزینه ای بالقوه است که در گرو ایجاد ثبات در قفقاز و بهبود روابط ایران با منطقه است.

با نگاهی به نقشه ایران و جایگاه آن در منطقه نباید تنها به موقعیت جغرافیایی نظر داشت بلکه نحوه آمایشی آن نیز باید مورد ملاحظه قرار گیرد. نگاه خیلی خوشبینامه و مصادره به مطلوب اتصال راه آهن ایران به راه آهن عراق آنهم از جنوب غربی ایران و از جنوب شرقی ایران به خاک عراق و در امتداد جنوب شرقی عراق به سمت شمال و شمال غربی، نمی تواند از نظر اقتصادی مقرون به صرف برای بخش‌هایی از شمال و شرق و غرب ایران جهت ارتباط با منطقه باشد.

 زیرساخت‌های حمل و نقل «کالای عمومی» است در اختیار و مسئولیت دولت‌ها، ولی فعالیت‌های حمل و نقل و ترانزیت بر روی این زیرساخت‌ها نه به اراده دولتها، بلکه به عوامل اقتصاد و فعالان اقتصادی وابسته است.

در اقتصاد، امینت سرمایه، سرعت جابجایی کالا، سهولت مبادله، نزدیکترین فاصله و در نهایت منفعت از عوامل مهم هستند که باید در شبکه های ترانزیتی مورد توجه قرار گیرد.در برنامه آمایش سرزمین اگر چه مطلوبیت این اتصال ریلی گنجانده شده است، ولی عوامل داخلی و خارجی نیز باید مورد ملاحظه جدی قرار گیرند. در هر برنامه توسعه استراتژیک چهار عامل اصلی و تعیین کننده منافع، تهدیدات، فرصتها و چالشها نیز وجود دارد. 

که عوامل بیرونی و دورنی را تشکیل می دهند.در ویرایش نهایی سند ملی آمایش سرزمین،آمده است: به استناد جزءِ یک بند الف ماده 26 قانون برنامه ششم توسعه جمهوري اسلامی ایران و ماده 32 قانون احکام دائمی برنامه هاي توسعه کشور؛ شورایعالی آمایش سرزمين در جلسه مورخ ، 11/12/1399سند ملی آمایش سرزمين در افق 1424 مشتمل بر 16 ماده، آمده است که افق سند سال 1424 هجري شمسی است و چشم انداز توسعه فضایی سرزمین، بيانگر تصویري مطلوب از توسعه فضایی سرزمين است که مجموعة کنشگران توسعه میخواهند با مشارکت یکدیگر و بکارگيري قابليتها، ظرفيتها و مزیتهاي سرزمينی، به آن دست یابند.

همچنین در این سند هدف برنامه مقصد نهایی براي تحقق چشم انداز توسعه فضایی سرزمين است. در راهبرد سرزمینی آمده است که جهتگيري اصلی و بلندمدت توسعه فضایی سرزمين با در نظر گرفتن قابليتها، فرصت ها و محدودیتها در مواجهه با چالش ها براي تحقق اهداف توسعه فضایی مطلوب سرزمين است.اکنون کشور با دشواری‌هایی مواجه است که ناشی از عوامل درونی و بیشتر برونی است. فکر آمایش سرزمین زائیده آگاهی یافتن به حدت این مشکل ها و یافتن راه حلی است که ضمن پی ریزی پایه های رشد هماهنگ در دراز مدت، ضرورتهای رشد و آمال افراد جامعه را با هم پاس بدارد. 

هدف آمایش سرزمین این است که به برنامه ریزی بُعدی جدید بدهد که همان توزیع و سازمان یابی انسان ها و فعالیتها در سراسر سرزمین ملی است. این توزیع فضائی انسان ها و فعالیتها دیگر نمی باید به عنوان نتایج پرهیز ناپذیر مکانیسم های اقتصادی تلقی شود، بلکه باید به خودی خود موضوعی برای تفکر باشد.   در برخی وضعیت‌های بحرانی مقامات طراز اول کشور در بازدید از مناطق بحران زده (از جمله سیلزده و زلزله زده) از آسمان (با بالگرد) به زمین می نگرند.

یعنی می خواهند افق دید وسیعتری نسبت به هنگامی داشته باشند که در روی زمین بخواهند به صحنه بنگرند.برنامه آمایش سرزمین ترجمه 
(spatial planning) یعنی «برنامه ریزی فضایی»است، یعنی نگریستن از فضا به سرزمین و دیدن روابط بین بخشها. برای توسعه متوازن لازم است با نگاه برنامه ریزی فضایی به کشور نگریسته شود.

این مفهوم منجر به «توسعه پایدار» (sustainable development) خواهد شد، موردیکه دهه هاست که برنامه توسعه سازمان ملل آن را به کشورهای عضو توصیه می کند. بدون رعایت این دو اصل، توسعه متوازن شکل نمی گیرد. در کنار این دو اصل هر نوع تغییرات در بخش ها باید بر اساس روابط بین بخشی از اطلاعات موجود در ضرایب بین بخشی جدول داده - ستانده اقتصادی شکل بگیرد که از ضرایب بین بخشی در ماتریس جدول بهره گرفته شود، تا اینکه معین شود تغییرات هر بخش چه اثراتی بر دیگر بخشها خواهد داشت.

کشور ما با صرف اعتباراتی هنگفت، راه آهن ایران را با اتصال را آهن مشهد به سرخس به راه آهن آسیای مرکزی(از طریق راه آهن ترکمنستان) متصل کرد. از سال 1375 ایران امکان اتصال ریلی ای منطقه رابا آبهای آزاد در خلیج فارس فراهم آورد. ولی عملکرد این راه آهن در راستای اهداف و آرمان‌های عالیه کشور برای رها کردن کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی را فراهم نیاورد زیرا بر اساس منطق اقتصادی و تحولات منطقه ای و بازیگران بین المللی و چشم انداز منطقه اقتصادی انجام نشده بود.