در حالی که سرمازدگی و گرمازدگی سال‌های گذشته بخش زیادی از پسته استان کرمان را به‌عنوان یکی از قطب‌های مهم تولید این محصول از بین برده بود، امسال باغداران با نارضایتی کمتری روبه‌رو بودند.
پسته‌چینی در بسیاری از مناطق استان کرمان تقریبا از اوایل شهریورماه آغاز شده و همچنان ادامه دارد. بنا به اعلام فرماندار رفسنجان، تنها در این شهرستان روزانه 20 هزار کارگر مشغول برداشت پسته هستند. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که امسال 210 هزار تن پسته خشک در ایران تولید شود.
براساس گزارش کمیته باغبانی انجمن پسته ایران، امسال محصول پسته خشک کشور در مقایسه با تولید سال گذشته 98 درصد افزایش را تجربه خواهد کرد.
به نقل از روابط‌عمومی این انجمن، آمارها حاکی از آن است که با وجود بروز سرمازدگی نسبی در ابتدای امسال، استان کرمان پس از پشت سر نهادن خسارت شدید سرمازدگی در دو سال متوالی امسال محصول قابل توجهی خواهد داشت.
استان‌های خراسان جنوبی، سمنان، فارس و اصفهان نیز افزایش محصول را تجربه خواهند کرد اما خراسان رضوی، قم و تهران به‌دلیل مواجه شدن با سال ناآور، کاهش محصول نسبت به سال قبل را شاهد خواهند بود.
برپایه این گزارش، بیشترین محصول تولیدی امسال با پیش‌بینی برداشت 110 هزار تن مربوط به استان کرمان است. پس از آن، خراسان رضوی با 47 هزار تن تولید قرار دارد.
خراسان جنوبی با 13 هزار تن تولید، یزد با 12 هزار تن و سمنان با 8 هزار تن تولید در رده‌های بعدی قرار دارند. اگرچه کشت پسته در 28 استان کشور رواج یافته اما شهرستان رفسنجان یکی از قطب‌های اصلی تولید این محصول در ایران است. تولید پسته در این منطقه طی سال‌های اخیر رو به کاهش گذاشته است.
حسین رضایی، فرماندار رفسنجان می‌گوید: از سال 1386 که به رکورد تولید ۱۲۰ هزار تن پسته در رفسنجان رسیدیم دیگر این رکورد تکرار نشد.
وی اظهار می‌کند: مشکل اصلی کمبود آب و کیفیت نامطلوب آن است. تأثیر تغییرات اقلیمی نیز از سال 1392 تاکنون بی‌سابقه بوده است. در این سال‌ها محصول پسته، خسارت زیادی از سرمازدگی و گرمازدگی متحمل شده است.
تنها تولید پسته نیست که با مشکلات زیادی مواجه است. به گفته سیدمحمدرضا ترابی‌موسوی، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق کرمان و نایب‌رئیس اول کمیسیون کشاورزی اتاق ایران، برخی قوانین و بخشنامه‌های سختگیرانه، صادرات این محصول را با تنگناهایی مواجه کرده است.
وی با تأکید بر این که امسال تولید محصول پسته مناسب بوده و باید بتوانیم آن را به خوبی صادر کنیم، در گفتگو با گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: اولویت فعلی در صنعت پسته، صادرات است و مشکلات اصلی هم در همین زمینه است. از آنجا که عمده این محصول صادراتی بوده و مصرف داخلی آن کم است چالش‌های صادراتی، هم بر باغداران و تولیدکنندگان و هم بر بازار داخلی تأثیرات نامطلوبی خواهد داشت. وی سپس فهرست چالش‌های صادرات پسته را برمی‌شمرد.
نحوه بازگشت ارز
مشکل اول مربوط به نحوه برگشت ارز حاصل از صادرات و نرخی است که ارز باید به فروش برسد. ترابی‌موسوی با بیان این مطلب می‌افزاید: مشکلات ارزی باعث خروج صادرکنندگان اصلی از بازار شده است. بیشتر صادرکنندگان پسته از سال‌ها قبل درگیر بدهی‌های ارزی خود هستند و اگر هم نباشند و الان بخواهند صادرات انجام بدهند باید ارز را با نرخ نیمایی بدهند که خیلی ارزان‌تر از بازار است و متضرر می‌شوند. این‌طور هم نیست که بگوییم صادرکنندگان ارز را برنمی‌گردانند. ارز باید برگردد اما نحوه بازگشت آن و تسویه‌حساب و پیمان‌سپاری ارزی، بزرگ‌ترین مشکل صادرکنندگان است که گریبانگیر تولیدکنندگان هم شده، زیرا آنان نگران هستند که با این شرایط، صادرکنندگان در بازار فعالیت نکنند و محصول به‌خوبی صادر نشده و مشکلات بعدی ایجاد شود.
انتقاد از شیوه‌نامه استاندارد داخلی
نایب‌رئیس اول کمیسیون کشاورزی اتاق ایران با بیان این که شیوه‌نامه سازمان استاندارد برای صادرات محصولات کشاورزی از جمله پسته و خرما مشکل بعدی است، توضیح می‌دهد: طبق این شیوه‌نامه مثلا آزمایشات میکروبی و فلزات سنگین و آفلاتوکسین و باقی‌مانده سموم برای همه مقاصد صادراتی اجباری شده است؛ چه برای کشور خریداری که این آنالیزها را می‌خواهد و چه نمی‌خواهد.
شیوه‌نامه استاندارد داخلی ما می‌گوید آنالیز محصول اجباری است اما برگه‌ای که آزمایشگاه به ما می‌دهد نهایتا تا گمرک ایران اعتبار دارد. از گمرک که رد شویم طرف خارجی به آن نیازی ندارد، در حالی که صادرکننده برای اخذ این تأییدیه هزینه‌هایی متحمل شده است. از طرفی، امکانات آزمایش و آنالیزها در استان کرمان به اندازه کافی وجود ندارد.
پیش‌بینی می‌کنیم در فصل پیک صادرات که روزانه 50 تا 100 کانتینر نمونه‌برداری خواهیم داشت، صادرکننده 10 الی 20 روز در نوبت بماند تا جواب آنالیزها را دریافت کند. همین الان که نمونه‌برداری کم است صادرکنندگان برخی نمونه‌ها را به شیراز و هرمزگان و زاهدان می‌فرستند و این علاوه بر آن که هزینه زیادی به‌دنبال دارد باعث توقف محموله‌های صادراتی نیز می‌شود. اگر بازار هدف، کشورهای همسایه باشند در این 10 روز محموله صادراتی ما به مقصد می‌رسد اما اکنون باید برای نتیجه آنالیزها معطل بماند.
درعین حال با این شیوه‌نامه داریم به کشورهایی که این آنالیزها را نمی‌خواهند آلارم می‌دهیم که ما در ایران چنین آزمایشهایی را داریم و همین ممکن است باعث شود آن‌ها این آزمایش‌ها را برای سال‌های بعد اجباری کنند و به سدی در برابر صادرات محصول ما تبدیل شود. درخواست ما این است که آنالیزها فعلا به درخواست مشتری صادرکننده باشند و اگر مقصد صادراتی نیازی به این گواهی تأیید ندارد، صادرکننده برای انجام آن معطل نشود.
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق کرمان می‌افزاید: علاوه بر این، معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم‌پزشکی نیز در حال کار بر روی یک‌سری آنالیزهاست تا برای صادرات محصولات، اجباری شود. تلاش ما این است که چه معاونت غذا و دارو و چه سازمان استاندارد و چه سازمان حفظ نباتات کشور، هر آنالیزی را که کشورهای مقصد از ما می‌خواهند به صادرکننده اعلام کنند و درباره سایر کشورها کار را به درخواست خود صادرکننده انجام دهند.
تأمل در شناسه‌دار کردن باغات
ترابی در ادامه می‌گوید: در زمینه تولید، وزارت جهاد کشاورزی به دنبال شناسه‌دار کردن باغات پسته و تعریف کد «کی‌یوآر» است و قصد دارند آن را اجباری کنند؛ به گونه‌ای که داشتن این کد، پیش‌شرط صادرات باشد. یعنی صادرکننده محصول را تنها از باغداری بخرد که این کد را داشته باشد. اگر این اقدام اجباری شود، از آنجا که حدود 130 هزار بهره‌بردار تنها در شمال استان کرمان داریم و امکان و زیرساخت کافی برای این که شناسه‌دار کردن به‌سرعت انجام شود وجود ندارد، بر مشکلات صادرات خواهد افزود.
با مسئولان مربوطه صحبت کردیم که داشتن کد کی‌یوآر فعلا تعلیق شود یا اختیاری باشد تا هر باغداری امکان و زیرساخت دارد آن را انجام دهد.
مدارا با صادرکنندگان
وزارت جهاد کشاورزی با انگیزه این که کالاهای باکیفیت صادر شود، تصمیماتی برای محموله‌های به مقصد اروپا گرفته است. بر این اساس، اگر صادرکننده‌ای پسته به اروپا صادر کرد و یک محموله برگشتی داشت تا سه ماه حق ندارد پسته به اروپا صادر کند. ترابی می‌گوید: این وضعیت باعث از دست رفتن مشتری و بازار می‌شود. خود صادرکنندگان مراقبت کافی دارند تا محصول درجه یک صادر شود و معقولانه نیست که صادرکننده محصول آلوده بفرستد و سرمایه و اعتبار و آبروی خود را به خطر بیندازد. پیگیر هستیم تا در این تصمیمات تجدیدنظر شود.
نگرانی از خروج صادرکنندگان بزرگ
در همین حال، سیدمهدی طبیب‌زاده، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان معتقد است برای رفع مشکلات صادرات پسته به بازارهای هدف جهانی باید برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت در نظر گرفت و تمهیداتی ویژه برای صادرات پسته امسال اندیشید.
وی می‌گوید: قوانین مختلف مربوط به تعهدات ارزی در چند سال اخیر موجب خروج صادرکنندگان بزرگ از عرصه صادرات شده و ورود افراد و کارت‌های بازرگانی جدید نگرانی‌های بیشتری را ایجاد کرده است.
به نظر می‌رسد اجرای قوانین تعهد ارزی از سال 1397 تاکنون به جز کاهش صادرات و ضربه زدن به صادرکنندگان بزرگ دستاورد دیگری نداشته است. در این شرایط باید شیوه‌نامه مشخصی برای تعهدات ارزی پیشنهاد شود.
