اما صنعت حمل‌ونقل زمینی در ایران، چه وضعیتی دارد؟ چرا کمبود بلیط به عنوان مشکلی حل‌نشدنی، هنوز هم مسافران را اذیت می‌کند؟ در ادامه ضمن پاسخ جزئی به سوالات مطرح‌شده، راهکارهایی موثر در رفع نقاط ضعف را ارائه می‌دهیم.
اهمیت حمل و نقل زمینی در ایران
نقش حمل‌ونقل زمینی در وضعیت اقتصاد کشور انکارنشدنی است. زیرا در حال حاضر این صنعت، بیش‌ترین نقش را در حمل بار بین‌المللی و صادرات کالا ایفا می‌کند. در واقع، توسعه صنعت حمل‌ونقل زمینی می‌تواند بر وضعیت بازرگانی، اشتغال‌زایی و افزایش سودآوری تاثیر گذارد.
از طرفی، این صنعت با استفاده از وسایل حمل‌ونقل جمعی شامل خرید بلیط اتوبوس یا قطار، در رفت‌وآمد افراد میان بخش‌های مختلف کشور تاثیرگذار است. در ادامه به اختصار، هر کدام از موارد را توضیح می‌دهیم:
- بهبود بازرگانی
یکی از مهم‌ترین نقش‌های صنعت حمل‌ونقل زمینی، انتقال کالا میان شهر و حتی کشورهای همسایه است. به طور کلی، بیش‌ترین حجم لجستیک کالا در ایران توسط وسایل نقلیه‌ای شامل کامیون، تریلی، قطار، اتوبوس، خودرو شخصی و حتی موتور انجام می‌شود.
- اشتغال‌زایی
توسعه صنعت حمل‌ونقل به نیروی انسانی فعال جهت رانندگی، حمل‌بار، تعمیر خودرو، نظارت و مدیریت امور نیاز دارد. این موضوع، ضمن بهبود چرخه درآمدی که حاصل افزایش فرصت‌های استخدامی است، می‌تواند رضایت جوامع تحصیل‌کرده و متخصص را به همراه داشته باشد.
- دسترسی بالا
یکی از نقش‌هایی که حمل‌ونقل زمینی به خوبی ایفا کرده است، افزایش دسترسی به نقاطی است که قبل از توسعه این صنعت، دشوار و گاهی نشدنی محسوب می‌شد. در واقع، این روزها گردشگران و بومیان یک منطقه، برای رفت‌وآمد میان نقاط مختلف از وسایل حمل‌ونقل زمینی بهره می‌برند که گاهی به کاهش آلودگی‌های زیست محیطی و ترافیک کمک شایانی می‌کند.
- بهبود صنعت گردشگری
توسعه صنعت حمل‌ونقل می‌تواند نقش پررنگی در صنعت گردشگری ایفا کند. در اصل، سهولت رفت‌وآمد میان شهرهای مختلف با قیمت مناسب، راهی برای جذب مسافر از نقاط مختلف محسوب می‌شود.
- توسعه جوامع شهری
بهبود صنعت حمل‌ونقل زمینی داخل یک شهر در قالب سیستم اتوبوس‌رانی یا خطوط ریلی مترو، علاوه بر اینکه هزینه رفت‌وآمد افراد را کاهش می‌دهد؛ در بهبود وضعیت آب‌وهوا، کاهش آلاینده‌های زیست محیطی و کنترل ترافیک موثر است.
وضعیت فعلی صنعت حمل و نقل زمینی
در حال حاضر صنعت حمل‌ونقل زمینی به عنوان یکی از ارکان اصلی حمل بار و انسان در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد و اهمیت آن در تغییرات اقتصادی، فرهنگی و حتی اجتماعی غیرقابل چشم‌پوشی است. البته مانند دیگر صنایع، در حمل‌ونقل زمینی با چالش‌هایی روبه‌رو هستیم که نیازمند نظارت و مدیریت شایسته است. به علاوه، با بررسی فرصت‌های این صنعت، فرضیه‌ای در ذهن افراد شکل می‌گیرد که نشان‌دهنده اهمیت رفع چالش‌ها و تمرکز روی توسعه حمل‌ونقل است.
می‌توان گفت چالش‌هایی که در این صنعت نیازمند رسیدگی است شامل بهبود وضعیت زیر ساخت‌ها، توسعه خطوط و معابر حمل‌ونقل، به‌روزرسانی دانش، مدیریت فروش و خرید بلیط قطار فوری، رسیدگی به مصرف سوخت و نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان می‌شود.
از آنجایی که موقعیت مکانی استراتژیک ایران، می‌تواند باعث شکوفایی اقتصاد کشور شود. باید چالش‌های موجود را با جذب سرمایه، استخدام نیروهای متخصص و نظارت حرفه‌ای رفع کنیم.
مشکل کمبود بلیط به عنوان یک چالش همیشگی
یکی از چالش‌هایی که همواره مسافران با آن دسته و پنجه نرم می‌کنند، یافتن بلیط است. اما واقعا دلیل کمبود بلیط یا عدم ارائه آن با قیمت مناسب چیست؟ آیا می‌توان با حذف واسطه‌ها و نظارت حرفه‌ای به این مشکل غلبه کرد؟ در ادامه به جزئیات این موضوع می‌پردازیم:
علل کمبود بلیط
به طور کلی می‌توان علت کمبود بلیط وسایل حمل‌ونقل را به میزان عرضه، قیمت‌گذاری نامناسب و مدیریت ضعیف نسبت داد. در اصل، مجموعه‌ای از نقاط ضعف ساختاری و مدیریتی روی کمبود بلیط تاثیر می‌گذارند که در ادامه بررسی می‌کنیم:
- عدم تناسب میان عرضه و تقاضا
معمولا از جمله بازه‌های زمانی که با کمبود بلیط مواجه می‌شویم شامل تعطیلات نوروز، مناسبت‌های مذهبی و ایام تابستان است. دلیل نبود بلیط در این ایام، به افزایش تقاضا و کاهش عرضه بلیط بر می‌گردد. در واقع به میزانی که مسافران در این ایام قصد سفر دارند، بلیط ارائه نمی‌شود.
- محدودیت وسایل حمل‌ونقل
اغلب تجهیزات و لوازم به کار رفته در وسایل حمل‌ونقل زمینی به دلیل فرسودگی و قدمت زیاد، کیفیت و قابلیت استفاده طولانی مدت ندارند. این موضوع در کمبود بلیط تاثیرگذار است.
- قیمت‌گذاری نامناسب
ارائه بلیط با قیمت ارزان که معمولا توسط واسطه‌ها خریداری می‌شود و سپس با قیمت گزافی به فروش می‌رسد، تمایل افراد را برای خرید بلیط و سفر با وسایل حمل‌ونقل زمینی کاهش می‌دهد.
- عدم مدیریت قوی
یکی از عواملی که باعث می‌شود در ایام پیک با نبود یا افزایش قیمت بلیط مواجه شویم، عدم وجود سیستم‌های نظارتی است که بتوانند با تعیین سیاست‌گذاری و قوانین تکمیلی، میزان عرضه و تقاضا را مدیریت کند یا با جذب سرمایه، به نوسازی موارد ضروری بپردازند.
- عدم هماهنگی میان شرکت‌های ارائه‌دهنده بلیط
توجه داشته باشید که در شرایط مختلف به ویژه ایام پیک و پر سفر، هماهنگی و برنامه‌ریزی دقیق میان شرکت‌های ارائه‌دهنده وسایل حمل‌ونقل با سیستم‌های رزرواسیون، می‌تواند از نارضایتی به علت کمبود بلیط جلوگیری کند.
تاثیرات کمبود بلیط
کمبود بلیط آن هم زمانی که افراد قصد سفر دارند، می‌تواند مشکلاتی به وجود آورد که آینده این صنعت را تحت تاثیر قرار دهد. برخی از این تاثیرات عبارتند از:
- افزایش نارضایتی عمومی
بررسی چند باره سامانه‌های آنلاین فروش بلیط و حتی مراجعه به آژانس‌های مسافربری، در صورتی که نتیجه دل‌خواه را برای مسافران به ارمغان نیاورد، می‌تواند موجب نارضایتی عمومی و عدم تمایل به حمل‌ونقل زمینی در سفرهای بعدی شود.
- اختلال در برنامه‌ریزی افراد
هدف بسیاری از افراد برای رزرو بلیط و استفاده از حمل‌ونقل زمینی، شامل رسیدن به دانشگاه محل تحصیل یا مقاصد کاری می‌شود. گاهی کمبود بلیط، برنامه‌ریزی این افراد را با مشکلاتی جبران نشدنی روبه‌رو می‌کند.
- افزایش سفر شخصی
کمبود بلیط تاثیر زیادی بر افزایش سفر با وسیله نقلیه شخصی می‌گذارد. این موضوع می‌تواند موجب افزایش احتمال تصادفات، ترافیک‌های چند برابری، گسترش آلودگی‌های محیطی و هزینه‌های ناشی از مصرف سوخت شود.
- کاهش سودآوری اقتصادی
یکی از ارکانی که می‌تواند منجر به کسب درآمد و اشتغال‌زایی افراد شود، حضور فعال صنعت حمل‌ونقل زمینی محسوب می‌شود. بدیهی است که نبود بلیط علاوه بر لطمه به این صنعت، درآمد بسیاری از افراد را مختل می‌کند و از طریق به روند رشد اقتصادی کشور آسیب می‌زند.
- لطمه به صنعت گردشگری
حمل‌ونقل زمینی و گردشگری، دو صنعت جدایی‌ناپذیر از یکدیگر هستند. در صورتی که مراجع مربوط نتوانند تعادل میان زمان مسافرت را با میزان ارائه بلیط، انطباق دهند؛ با مشکلاتی مانند کاهش سفر و سودآوری‌های ناشی از آن روبه‌رو می‌شویم.
- افزایش آلودگی‌های زیست محیطی
همانطور که گفتیم کمبود بلیط، استفاده بیش‌تر از خودرو شخصی برای سفر را به همراه دارد که به میزان قابل توجهی منجر به افزایش مصرف سوخت، تولید آلاینده‌های مضر و آلودگی محیط زیست می‌شود.
راهکارهای کوتاه مدت و بلند مدت
فرصت‌های نهفته درون توسعه صنعت حمل‌ونقل زمینی که علاوه بر انتقال مسافران، در زمینه حمل بار فعال است؛ به قدری زیاد و قابل‌توجه است که باید به کمک مدیران و به‌کارگیری نهادهای نظارتی قوی، با ارائه راهکارهای سودمند بر چالش‌های موجود غلبه کرد.
راهکارهای کوتاه مدت برای رفع این قبیل چالش‌ها شامل مواردی می‌شود که رضایت عمومی کاربران را در بازه‌ای کوتاه مدت به دست می‌آورد. برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- استفاده حداکثری از ظرفیت موجود
نهادهای فعال در زمینه حمل‌ونقل زمینی باید با ارائه برنامه‌ریزی دقیق، تلاش کنند تا تمام ظرفیت‌های موجود را در ایام پیک و غیرپیک در اختیار مسافران قرار دهند.
- نظارت بر سیستم‌های فروش بلیط
برای جلوگیری از فروش بلیط گران قیمت یا اطلاع از واسطه‌های فعال، لازم است در ایام مهم نظارت کافی روی سیستم‌های رزرواسیون اعمال شود. ضمنا در نظر گرفتن واحدی برای پاسخگویی و اطلاع از این قبیل گران‌فروشی‌ها توسط مسافران، راهی است که موجب سهولت دست‌یابی به نقاط ضعف می‌شود.
- هماهنگی با نهادهای تاثیرگذار
رفع مشکل کمبود بلیط، نیازمند هماهنگی و ارائه خدمات هم‌دلانه میان نهادهای مختلفی است که با تصویب قانون، نظارت کارآمد و مدیریت شایسته مانع فعالیت واسطه‌ها یا نقص سیاست‌گذاری‌های موجود می‌شوند.
اما راهکارهای بلند مدت، مواردی هستند که بر زیرساخت‌ها تمرکز می‌کنند تا مشکلات موجود در حوزه صنعت حمل‌ونقل به شیوه‌ای بنیادین از بین بروند. مهم‌ترین این راهکارها را در ادامه توضیح می‌دهیم:
- جذب سرمایه
از جمله مواردی که باید برای نوسازی زیرساخت‌ها و توسعه تجهیزات این حوزه، در برنامه صنعت نام‌برده قرار گیرد؛ ایجاد فرصت‌هایی برای ورود سرمایه‌گذاران خصوصی و جذب سرمایه برآورد شده است.
- توسعه وسایل حمل‌ونقل زمینی
توسعه وسایل حمل‌ونقل زمینی می‌تواند منجر به افزایش ظرفیت‌های این حوزه شود که در ادامه موجب سهولت برنامه‌ریزی برای ارائه خدمات در ایام پیک می‌شود.
- تدوین قوانین جزئی و موثر
رفع بخشی از چالش‌های مرتبط با صنعت حمل‌ونقل، وابسته به قوانینی است در این حوزه تصویب می‌شود. در نظر گرفتن نیاز مسافران، چالش‌های موجود و فرصت‌های پیش‌رو، باید نتایجی مانند سیاست‌گذاری‌های جزئی برای جلوگیری از زیر فروشی یا حضور فعال واسطه‌ها و هماهنگی میان ارکان مرتبط را به همراه داشته باشد.
- استفاده از فناوری‌های نوین
امروزه که تکنولوژی و هوش مصنوعی بیش از پیش رشد کرده‌اند، به کارگیری فناوری‌های نوین در تجهیزات به کار رفته و خدمات ارائه شده، ضمن افزایش رضایت عمومی می‌تواند منجر به بهبود خدمت‌رسانی در این حوزه شود.
کلام آخر
حمل‌ونقل زمینی، یکی از مهم‌ترین مولفه‌هایی است با به کارگیری تمام ظرفیت‌های موجود می‌تواند نتایج ایده‌آلی در رشد اقتصادی به ارمغان آورد. یکی از چالش‌های مهم و موجود در این حوزه، کمبود بلیط به شمار می‌رود که با وجود تیم مدیریتی قوی، تدوین قوانین کامل و ایجاد هماهنگی میان عناصر تاثیرگذار، تا حد زیادی رفع می‌شود.