ناهید حاجیلو خبرنگار اطلاعات نوشت: اتفاقات حوزه محیط زیست، مسأله‌ای نیست که بتوان به سادگی از آن عبور کرد؛ چه مشکلاتی که محیط زیست ظاهرا به روند توسعه وارد می‌کند و چه آن بخشی که محیط زیست، قربانی توسعه بی‌رویه صنعت می‌شود.
توجه مردم به تخریب روزافزون محیط زیست کشورمان که ناشی از سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های موجود توسط دولتمردان است، الزامی می‌باشد. اگر حاکمان خود را امانتدار مردم و قدرتشان را امانتی از جانب مردم بدانند تجاوز به حقوق مردم بی معناست و اصولا قدرت عمومی باید در جهت صیانت از حقوق ملی باشد.
کارشناسان محیط زیست معتقدند که اقتصاد و محیط زیست، دو روی یک سکه‌اند و فعالیت‌های زیست‌محیطی باید طوری باشد که رشد اقتصادی هم به دنبال داشته باشد. هنر در این است که طی رشد اقتصادی، تخریب و آلودگی محیط زیست را کم کنیم.
در مسیر توسعه پایدار
فرآیند تخریب محیط زیست پس از انقلاب صنعتی با محوریت توسعه و بدون توجه به ظرفیت‌های آن در کره زمین، شتاب گرفت. توسعه پایدار، چیزی جز آنچه در قرآن آمده است، نیست؛ یعنی همان عمران و آبادانی صحیح و پاسداشت منابع.
رسیدن به توسعه پایدار در سایه توسعه فرهنگ عمومی امکان‌پذیر است. با همکاری رسانه‌ها شاهد ارتقای سطح فرهنگ عمومی مردم خواهیم بود. از این رو نقش رسانه‌ها در داشتن آینده بهتر و رسیدن به توسعه پایدار بسیار پررنگ است.
پس از انقلاب صنعتی در غرب، رشد اقتصادی که بدون در نظر گرفتن تخریب محیط زیست صورت گرفت، فعالان محیط زیست را به تکاپو در آورد.
از اواخر دهه 1960 جنبش‌هایی در سراسر جهان شکل گرفت که به تخریب محیط زیست و آلودگی‌ها واکنش نشان دادند. دانشمندان علوم طبیعی نسبت به آینده کره زمین هشدار دادند. فشار رسانه‌ها، تحریک افکار عمومی و شکل‌گیری سازمان‌های مردم‌نهاد، مزید بر علت شد تا مسئولان مربوطه، قوانینی را برای جلوگیری از تخریب محیط زیست به کار ببندند، با وجود این، تخریب محیط زیست این روزها با سرعتی باورنکردنی در حال رخ دادن است.
یکی از حوزه‌های مهم اطلاع‌رسانی، حوزه محیط زیست است. امروزه صاحبان رسانه‌های گروهی با آگاهی به وظیفه سنگین خویش در عرصه اطلاع‌رسانی شفاف و تبیین حقایق جامعه، نقش بسزایی دارند.
مفهوم «محیط زیست جهانی» در دهه‌های 1980 و 1990 تثبیت شد. با بروز مسائل محیط زیستی مانند انقراض انواع جانوران و گیاهان، گرم شدن زمین، نازک شدن لایه ازن که مسائلی با ابعاد جهانی هستند، مفهوم محیط زیست جهانی، مصداق کامل پیدا کرد و در کنار آن مفاهیم اقتصاد جهانی، ارتباطات جهانی و دهکده جهانی شکل گرفت.
بحث مربوط به نگهداری از محیط زیست برای نخستین بار در رسانه‌های آمریکا مورد توجه قرار گرفت. در بسیاری از کشورها که حساسیت‌های افکار عمومی در مورد محیط زیست بالاست اولویت مهم سیاستمداران در شعارهای تبلیغاتی درباره همین موضوع است. در کشورهای اروپایی به ویژه آلمان، فعالیت محیط زیستی یک گام از فعالیت‌های رسانه‌ای جلوتر رفت و احزاب سیاسی شکل گرفت. نمایندگان این احزاب با کمک و هدایت رسانه، وارد پارلمان و نهادهای تصمیم‌گیری شدند.
به دلیل اهمیت وسایل ارتباط جمعی در شکل‌دهی افکار عمومی، محیط زیست‌گرایان نیز آن را جهت پیشبرد اهدافشان به خدمت می‌گیرند؛ تکنولوژي‌های ارتباطی همواره به مثابه تریبونی عمل کرده‌اند که اهمیت سیاست‌های کلان زیست‌محیطی را در اذهان عمومی نهادینه می‌کند.
عامل مخرب زیستگاه‌های جانوری
غلامرضا ابدالی، مدیر کل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست، توسعه ناپایدار را از مهم‌ترین عوامل مخرب زیستگاه گونه‌های جانوری بعد از عوامل تغییر اقلیم، شکار و صید غیرمجاز و بیماریهای حیات وحش می‌داند.
وی با اشاره به این که مناطق چهارگانه کشور زیرنظر قانون حفاظت از محیط زیست قرار دارد، می‌گوید: جمعیت‌های جانوری ما در تمام کشور، چه در سطح مناطق حفاظت‌شده و چه در مناطق آزاد پراکنش دارند. بخشی از توسعه ناپایدار که به گونه‌های جانوری آسیب وارد می‌کند، خارج از مناطق حفاظت‌شده است. اکنون طرح‌های اقتصادی بزرگ، پیوست محیط زیستی دارند ولی بعضی از طرح‌های اقتصادی که صورت می‌گیرد باعث تخریب زیستگاه‌هایی می‌شود که به قطع دارای گونه‌های جانوری هستند و تحت‌تأثیر عوامل ناپایدار مخرب توسعه قرار می‌گیرند.
وظیفه اصلی سازمان حفاظت و مدیریت حیات وحش، حفظ گونه‌ها در طبیعت و زیستگاه اصلی است اما عواملی مانند توسعه و تغییر کاربری اراضی، موجب تخریب و جزیره‌ای شدن زیستگاه‌ها و کاهش طعمه شده است، از این‌رو تعدادی از گونه‌ها از جمله یوزپلنگ، گوزن زرد ایرانی و گورخر در خطر نابودی و انقراض قرار گرفته و سازمان حفاظت محیط‌زیست به موازات وظیفه اصلی خود، سایت‌های تکثیر و پرورش برخی گونه‌ها را ایجاد کرده تا با حفاظت از آن‌ها مانع از دست رفتن ژن‌های ارزشمند جانوری شود.
اکنون ۱۰۵ مرکز تکثیر و پرورش گونه‌های حیات‌وحش باارزش جانوری از جمله یوزپلنگ، گورخر، قوچ و میش در کشور فعال است که ۳۲ مورد از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست و ۷۳ مرکز توسط بخش خصوصی مدیریت می‌شود.
در طبیعت ایران ۲۰۹ گونه پستاندار، ۵۶۸ گونه پرنده، ۲۷۲ گونه خزنده و ۲۴ گونه دوزیست زندگی می‌کنند که نشان می‌دهد کشور ما زیستگاهی مناسب برای جانوران و در میان کشورهای خاورمیانه، دارای غنی‌ترین فون و فلور (پوشش گیاهی و جانوری) است، از این‌رو باید از آن‌ها محافظت کنیم.
تشدید تأثیرات تغییر اقلیم
اتفاقاتی که در حوزه دریاچه ارومیه و زایندهرود رخ داده، خشک شدن تالاب‌ها، افت سفره‌های آب زیرزمینی، فرونشست زمین و افزایش حریق جنگل‌ها از نتایج عینی سیاست‌های ناپایدار توسعه است. علاوه بر عوامل مخرب توسعه ناپایدار، تغییر اقلیم هم تهدیدی مهم برای بقای گونه‌ها و سلامت اکوسیستم کشورمان محسوب می‌شود.
داریوش گل‌علیزاده، رییس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست، از توسعه «اقتصاد سبز» می‌گوید: برای نخستین بار در کشور، برنامه هفتم توسعه در بند ۸ به اقتصاد سبز از طریق صنعت کم‌کربن، استفاده از انرژی‌های پاک، توسعه حمل و نقل عمومی سبز و غیرفسیلی از جمله برقی پرداخته است.
این بند، چهار هدف اصلی دارد، تقویت سازگاری، کاهش آسیب‌پذیری، توسعه اقتصاد سبز و صنعت کم‌کربن. این چهار هدف ایجاد شده تا میزان خسارتی که از باب تغییر اقلیم به کشور وارد می‌شود به حداقل برسد.
وی درباره ارزش‌گذاری منابع طبیعی خاطرنشان می‌کند: اگر بهره‌برداری غیرخردمندانه و غیرکارشناسانه از طبیعت صورت گیرد و در راستای توسعه اقتصادی، منافع و مزایا را به طور دقیق و درست محاسبه نکنیم، بعدها خسارات جبران‌‌ناپذیری به دلیل اجرای طرح‌های نسنجیده یا غیراقتصادی به سرزمین وارد خواهد شد. باید برای منابع طبیعی سرزمین ارزش‌گذاری ایجاد شود.
گل‌علیزاده می‌افزاید: شاهد انتخابات ریاست‌جمهوری زودهنگام در هشتم تیرماه خواهیم بود. باید دید آیا کاندیداهای ریاست‌جمهوری در روزهای آتی برای شرایط اقلیمی کشور برنامه‌هایی خواهند داشت یا نه. مشکلات محیط زیست کشورمان اعم از رفع آلودگی هوا، آب و خاک، حفظ جنگل‌ها، بیابان‌ها و حیات وحش از مسائلی است که دوستداران محیط زیست انتظار دارند کاندیداهای ریاست‌جمهوری در سخنرانی‌های خود به آن پرداخته و دیدگاه‌ها و برنامه‌هایشان را مطرح کنند.
هوای پاک، آب سالم و خاک سالم جزو حقوق اولیه مردم است و همه حق دارند از محیط زیستی سالم برخوردار باشند. رسانه‌های جمعی باید بتوانند فارغ از هر اندیشه سیاسی، به دور از مسائل حاشیه‌ای و بدون هیچ محدودیتی، مسایل مربوط به تخریب و ویرانی محیط زیست را بازگو کنند. امروزه با استفاده از رسانه‌ها به راحتی می‌توان یک جریان فکری به وجود آورد. رسانه‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین راهبردها و استراتژی‌ها می‌توانند در امر حفاظت از محیط زیست ایفای نقش کنند.
اهمیت محیط زیست امروزه برکسی پوشیده نیست. سلامتی و بهره‌مندی از محیطی سالم، جزو بدیهی‌ترین نیازهای انسان است و تأمین آن نیازمند مشارکت جمعی و هر حرکت جمعی نیازمند آگاهی عمومی است.
