مهسا خانی خبرنگار اطلاعات نوشت: به گفته كارشناسان مسایل اجتماعی، عدم برنامه ریزی‌های صحیح از سوی مدیران، درآمدهای پایین، قیمت‌های بالای مسكن در شهرها، تفاوت های قبیله ای و طایفه ای، گرانی‌های غیر متعارف در شهرها، مهاجرت روستاییان و نگاه تمركز گرایی سیستم دولتی و مردمی به معنی تخصیص امكانات به شمال شهر و افزایش شكاف‌های طبقاتی، از مهمترین دلایل زایش حاشیه نشینی محسوب می شود و نوع حاشیه نشینی در نقاط مختلف كشور هم متفاوت است، به این معنی كه در استانی مانند سیستان و بلوچستان كه در مجاورت افغانستان و پاكستان قراردارد، به طور قطع عده ای از افراد ساكن در این مناطق در كنار روستاییان مهاجر به شهرها، اتباع خارجی هستند.
از منظر کارشناسان، حاشیه نشینی سكونتگاه اصلی و مهم آسیب دیدگان اجتماعی است كه بر فرآیند مدیریت شهری تاثیر منفی می گذارد و در صورت تداوم، آن را با بحران های بزرگی روبرو می کند و به همین دلیل با فعال كردن ظرفیت های اجتماعی و همكاری نهادهای گوناگون در زمینه ساماندهی این نواحی، باید گام برداشت و آسیب پذیری آنها را كاهش داد.
وجود نابرابری، ساختار نامناسب شغلی، نبود تسهیلات خدماتی و بهداشتی، مسكن نامناسب، پایین بودن سرمایه فرهنگی و ضعف امنیت از معضل های نواحی حاشیه‌نشین به شمار می رود كه آن را به بستری برای پیدایش و اشاعه آسیب‌های اجتماعی بدل كرده است.
حاشیه نشینی 65 درصد از اهالی چابهار
چابهار ۱۴محله حاشیه‌نشین دارد و بیش‌از ۷۰هزار نفر یعنی حدود ۶۵درصد اهالی این شهر بندری به طور حاشیه‌نشینی و در شرایط سختی زندگی می‌کنند و همچنین ۴۴درصد جمعیت شهر زاهدان در یک سوم مساحت آن که بافت ناکارآمد شهری است، ساکن هستند.
براساس آمارها،چابهار با بیش‌از ۷۰هزار نفر حاشیه نشین از مناطقی است که در مقایسه با جمعیت خود بیشترین شمار حاشیه نشینی را در کشور دارد و حتی جمعیت سکونتگاه‌های غیر رسمی آن از جمعیت حاشیه نشینی مراکز برخی استان ها بیشتر است.
نماینده ولی‌فقیه در سیستان و بلوچستان و امام جمعه زاهدان در این باره می گوید: در این استان با حاشیه‌نشینی و ساخت‌و سازهای غیر اصولی مواجه هستیم که باید برای حل آن تدبیر شود.
آیت‌الله مصطفی محامی می افزاید: فعالیت‌های خوب و امیدبخشی در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی صورت گرفته اما متاسفانه این موارد برای مردم به خوبی تبیین نشده و این در حالی است که امیدآفرینی و دلگرم کردن مردم وظیفه امروز همه ماست، در میان خبرهای ناخوشایند و دست‌وپنجه نرم کردن مردم با مشکلات و سختی‌ها تبیین این خدمات برای مردم دلگرم کننده است.
وی تاکید می کند: پراکندگی جمعیت در سیستان و بلوچستان یکی از چالش های پیش روست و گاهی چند خانوار در کنار هم تشکیل یک آبادی را می‌دهند و انتظار دریافت خدمات را دارند، اما باید آگاه باشیم که این کار هزینه‌های سنگینی را برای نظام ایجاد خواهد کرد و باید در این جهت به صورت فعال عمل کنند و با یک نقشه جامع و نگاه کلی نقاطی را به عنوان مراکز جمعیتی تعیین کنیم و خدمات مورد نیاز در آن‌جا ارائه شود.
در سیستان و بلوچستان با حاشیه‌نشینی و ساخت‌و سازهای غیر اصولی مواجه هستیم که باید برای آن تدبیر شود، اما متاسفانه کارهایی که اکنون انجام می شود، تدبیر تام نیست.
3 گام اساسی برای رفع معضل حاشیه نشینی
سرپرست معاونت حقوق عامه دادستانی زاهدان به بیان 3 گام اساسی برای رفع معضل حاشیه نشینی می پردازد و می گوید: ساخت و سازهای غیر مجازی که در حاشیه شهر اتفاق می‌افتد، بستر آماده سازی برای آسیب‌های اجتماعی است.
ابوالفضل احمدزاده می افزاید: یکی از ابتکارات دادستانی مرکز سیستان و بلوچستان در سال جاری این بود که ارتباط و تعامل مناسبی با مراکز علمی و دانشگاهی داشته باشیم و مسایل مربوط به آسیب‌های اجتماعی را به طور رسمی در این مراکز دنبال و جستجو کنیم.
وی تاکید می کند: در زمینه رسیدگی به پدیده حاشیه نشینی و آسیب‌های اجتماعی 3 راهکار مطرح شد، به این نحو که حاشیه نشینی موضوعی نیست که فقط در مراکز دانشگاهی و در کتاب‌ها و پژوهش‌ها به آن پرداخته شود، برای رسیدن به راهکارها، جامعه باید هر یک از اساتید یا پژوهشگران که راغب و مشتاق به فعالیت در این حیطه هستند، در حوزه متناسب با مرکز، مطالعه و شناسایی کنند و در میان این افراد حضور یابد، تا بتواند مسائل را از نظر علمی، تحقیقی و عینی که در بیرون وجود دارد، به نحوی انطباق دهد.
سرپرست معاونت حقوق عامه دادستانی زاهدان ادامه می دهد: دومین راهکار این است که ساخت و سازهای غیرمجازی که در حاشیه زاهدان اتفاق می‌افتد، این بستر را آماده می‌کند برای آسیب‌های اجتماعی که دلایل خاص خودشان را دارند، باید مراکز دانشگاهی سیستان و بلوچستان از این زاویه به این مساله نگاه کنند.
سومین راهکار این است که دستگاه قضایی سیستان و بلوچستان و بویژه دادستانی مرکز استان آمادگی دارد که در دانشگاه همچون گذشته حضور داشته باشد و با برگزاری یکسری نشست‌های تخصصی و کاربردی با افرادی که در این استان زندگی می‌کنند راهکاری که ارائه می‌شود را از طریق دادستانی مرکز استان به ادارات مرتبط یا متولی ارائه کند.
رتبه نخست چابهار در حاشیه‌نشینی
شهردار زاهدان هم با بیان این که 2600 هکتار از گستره 7400 هکتاری این شهر جزو بافت‌های ناکارآمد شهری است ،می افزاید: ۴۴درصد جمعیت این شهر در یک سوم مساحت که بافت ناکارآمد شهری بوده قرار گرفته اند.
محمدامیر براهویی می گوید: زاهدان از شهرهای اصلی سیستان و بلوچستان و نگین جنوب شرق کشور است و این استان به دلیل ویژگی‌هایی مانند دسترسی به اقیانوس، دریای آزاد، ۲منطقه آزاد مصوب و یک منطقه ویژه اقتصادی آینده امیدبخشی را برای این شهر فراهم زده است.
وی با بیان این که برای رسیدن به آینده امیدبخش در شهر زاهدان، دولت و بخش خصوصی همگی باید پای کار باشند تا توسعه همه‌جانبه محقق شود ،ادامه می دهد: ۲۰سال خشکسالی‌های مدام را در سیستان و بلوچستان داشته‌ایم و به همین دلیل دامپروری و کشاورزی در روستاها از میان رفت و در نتیجه مهاجرت به شهرهای بزرگ اتفاق افتاد و اکثراً به مرکز استان آمدند و در نهایت شهر زاهدان از جمعیت ۳۰۰هزار نفری به یکباره به جمعیت ۸۰۰هزار نفری رسید.
شهردار زاهدان با بیان این که نمی‌توان با عوارض مردمی این شهر را اداره کرد، ادامه می دهد: اگر بخواهیم حاشیه‌نشینی از میان برود، باید سیستان و بلوچستان با اعتبارات و نگاه ملی نگریسته شود و خوشبختانه شرایط نشان می‌دهد که نگاه‌ها به این سمت رفته است و وضعیت خوبی در اعتبارات داشتیم، اما هنوز کم است، زیرا عمق مشکلات با این اعتبارات حل نمی‌شود و نیاز به اعتبارات کلان است.
وی با اشاره به تفاهم‌نامه‌ای بنیاد مسکن، شهرداری و وزارت کشور با هدف حل معضل حاشیه‌نشینی تاکید می کند: در این طرح شهرداری زاهدان پروانه ساخت رایگان به منظور مقاوم‌سازی و سند رایگان به حاشیه نشینان می‌دهد.معاون هماهنگی امور عمرانی فرماندار چابهار هم می گوید: این شهرستان در مجموع ۲۱۰هزار نفر جمعیت دارد که ۱۴۰هزار نفر آن در شهر ساکن هستند که نسبت به جمعیت، بزرگ‌ترین نقطه حاشیه‌نشین در کشور است.
دادکریم بلوچ ادامه می دهد: از مجموع ۱۴۰هزار نفر ساکن شهر چابهار حدود ۷۰هزار نفر یعنی ۶۳درصد مردم در نبود امکانات اولیه نظیر برق، مسکن مقاوم، آب، مدرسه و سایر امکانات رفاهی در حاشیه شهر به سر می‌برند.
معاون هماهنگی امور عمرانی فرماندار چابهار ادامه می دهد: ساخت شهرک 1000 واحدی چابهار را به همت و با تلاش بسیج، بیش‌از ۵۰درصد پیشرفت فیزیکی دارد و امیدواریم که بزودی بخشی از این واحدها تکمیل شود و به بهره برداری برسد.