جریمه ۱۸ میلیارد دلاری یا تحریم؛ پاکستان با ایران معامله می‌کند یا آمریکا؟
یک روز پس از اعلام عدم حمایت دولت آمریکا از پروژه گازی ایران و پاکستان، دولت پاکستان از اجرای این پروژه خبر داده است.
سایت انرژی‌پرس نوشت: این روزها پاکستان مصمم است پروژه ۳۰ ساله انتقال گاز ایران به این کشور را به ثمر برساند البته به جرات می‌توان گفت جریمه ۱۸ میلیارد دلاری مهم‌ترین دلیل اصرار پاکستان بر اجرای این پروژه باوجود تحریم‌های آمریکاست. روز گذشته خبری درباره‌ی عدم صدور معافیت تحریمی و حمایت نکردن دولت آمریکا از پروژه خط لوله انتقال گاز میان ایران و پاکستان منتشر شد.
پاکستان به‌دنبال گاز ایران
امروز زهرا ممتاز بلوچ، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان از تصمیم این کشور برای احداث خط لوله گاز خبر داده و گفته است: «سیاست ما در خصوص اجرایی کردن این پروژه شفاف است. اسلام آباد همه گزینه ها برای تامین انرژی مردم پاکستان را بررسی می‌کند. ما حق احداث این خط لوله را با مقامات آمریکایی در میان می‌گذاریم.»
پیش از این سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان از انتقال اهمیت پروژه خط لوله گاز پاکستان به ایران را برای امنیت انرژی خود به مقامات آمریکایی خبر داده بود.
رئیس مجلس پاکستان نیز در اظهار نظری گفته بود که گاز ایران برای پاکستان حیاتی است و خط لوله انتقال گاز از ایران برای تامین نیاز انرژی پاکستان بسیار حائز اهمیت است.
برخی منابع دولتی به رسانه‌های پاکستانی درباره‌ی تصمیم دولت پاکستان گفته‌اند که دولت برای فرار از پرداخت جریمه ۱۸ میلیارد دلاری ۸۰ کیلومتر خط لوله گاز از مرز پاکستان با ایران تا گوادر، را انجام می‌دهد.
نور علم خان، رئیس کمیته محاسبات عمومی پاکستان (PAC)، اعلام کرد: ایالات متحده باید استانداردهای دوگانه را کنار بگذارد، زیرا رفتار ملایم با هند در تامین نیازهای انرژی دارد اما پاکستان را به همین دلیل مجازات می‌کند.»
ایران به تکالیف خود عمل کرده است
روز گذشته جواد اوجی، وزیر نفت ایران نیز درباره‌ی پروژه گازی ایران و پاکستان گفت: «ایران به همه تکالیفش در این قرارداد عمل کرده است؛ امیدواریم پاکستان هم خط لوله‌اش را تکمیل کند تا تزریق گاز به پاکستان آغاز شود.»
مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران در ادامه درباره پروژه صادرات گاز به پاکستان نیز گفت است که طبق قرارداد با پاکستان در خصوص صادرات گاز مذاکره می‌کنیم و اراده دو کشور بر این است که این پروژه اجرا و پاکستان نیز بنا دارد با اجرای پروژه گاز را از ایران دریافت کند.
داستان خط لوله «صلح»
خط لوله گاز ایران به پاکستان که از آن با نامه خط لوله «صلح» یاد می‌شود، بستر مناسبی برای رسیدن گاز ایران، علاوه بر پاکستان، به هند، بنگلادش و حتی چین خواهد شد که این چهار کشور از مقاصد اصلی صادرات گاز است.
ماجرای خط لوله «صلح» از سال ۱۹۹۴ آغاز می‌شود؛ در آن زمان خط لوله ایران – هند – پاکستان نامیده می‌شد. در ابتدا انتقال گاز ایران به پاکستان، بنگلادش و چین را برنامه‌ریزی کرده بودند. سپس تمرکز به ساخت خط لوله بین پاکستان و ایران معطوف شد که آن نیز به دلایل مختلف تکمیل نشده است. بر اساس مفاد قراردادی که بین ایران و پاکستان امضا شد، هر کشور موظف به ساخت بخشی از خط لوله در خاک خود بود تا عرضه گاز ایران به پاکستان از ۱ ژانویه ۲۰۱۵ آغاز شود. براین اساس، پاکستان روزانه ۱ میلیون دلار در ازای ۷۵۰ میلیون فوت مکعب گاز به ایران با قراردادی ۲۵ ساله به ایران پرداخت می‌کند.
ایران برخلاف پاکستان بخشی از خط لوله خود را در سال ۲۰۱۱ تکمیل کرد. مانع اصلی اسلام آباد در این امر، تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده علیه ایران است. تحریم‌های واشنگتن، پاکستان را از خرید گاز ایران منع و این ریسک ژئوپلیتیکی باعث شد تا بانک‌های پاکستانی تمایلی به تامین مالی این پروژه نداشته باشند. از همین روی، پاکستان به گاز طبیعی مایع (LNG) گران‌تر برای تامین نیازهای فزاینده خود به انرژی تکیه می‌کند. این امر رشد اقتصادی پاکستان را تا حد زیادی محدود و کشور را در معرض بحران‌های ناشی از افزایش و نوسانات قیمت LNG قرار داده است.
در همین راستا، پاکستان و ایران در سال ۲۰۱۹ توافقنامه‌ای را امضا کردند تا به پاکستان فرصت بیشتری برای تکمیل بخش خود از خط لوله بدهد. در این توافقنامه تصریح شده بود که نه ایران و نه پاکستان تا سال ۲۰۲۴ طرف مقابل را برای تاخیر یا جریمه به دادگاه نمی‌کشند. اما تحریم‌های ایالات متحده همچنان تکمیل پروژه پاکستان را با مشکل مواجه و ایران تهدید کرده است که در صورت نقض توافق و عدم تکمیل ساخت و ساز تا پایان سال ۲۰۲۴، از اسلام آباد برای دریافت ۱۸ میلیارد دلار جریمه شکایت خواهد کرد.
بازگشت پاکستان به تعهدات
همانطور که اشاره شد، اسلام آباد در صورت عدم پایبندی به تعهدات خود ملزم به پرداخت ۱۸ میلیارد دلار جریمه به ایران است. البته باید توجه داشت که ذخایر ارزی پاکستان شرایط مطلوبی ندارد و حتی براساس اخبار غیررسمی به زیر ۱۰ میلیارد دلار ریزش کرده است، بنابراین در این شرایط دشوار نمی‌تواند این جریمه را پرداخت کند. اگر پاکستان نتواند به توافقی با ایران دست یابد، مشکل پاکستان با ذخایر خارجی کنونی به تدریج بدتر می‌شود و سال‌ها مذاکرات پاکستان، ایران و ترکیه برای ایجاد روابط اقتصادی نزدیک برای پروژه‌های زیرساختی، بی‌تاثیر و در واقع نابود خواهد شد. پاکستان در حال حاضر با مشکل طولانی مدت ارز دست و پنجه نرم می‌کند که نمی‌توان آن را با استقراض پول از چین، عربستان سعودی یا صندوق بین المللی پول (IMF) برطرف کرد زیرا پاکستان همچنان باید بدهی اولیه خود را بازپرداخت کند. در همین راستا، از سال گذشته پاکستان به دنبال جلب رضایت واشنگتن برای دریافت معافیت از تحریم‌های بخش انرژی ایران بود.
پاکستان برای ایجاد خط لوله‌ای به شعاع ۷۸۱ کیلومتری در داخل کشور به حدود ۳ میلیارد دلار نیاز دارد. پرسش این است که چه نهادی این پروژه را تامین مالی خواهد کرد؟
علاوه بر جریمه میلیاردها دلار به دلیل کوتاهی در تکمیل خط لوله IP، پاکستان در دو سال اخیر به دلیل احتکار گاز طبیعی مایع (LNG) توسط خریداران اروپایی برای غلبه بر عدم دسترسی به سوخت روسیه، دچار کمبودهای ناگهانی شده که این امر بر صنایع در حال توسعه آن آسیب‌زا است. از همین روی، واردات گاز از ایران و تکمیل خط لوله صلح می‌تواند از این امر جلوگیری کند و یکی از انگیزه‌های اسلام آباد برای بازگشت به این پروژه باشد. بدون تردید احیای این خط توسعه پروژه مورد حمایت ایالات متحده یعنی «تاپی» را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد.
