یک حرکت فرهنگ ساز با توجه به ادبیات اجتماعی کودکان
آموزوارۀ حرکت، طی پنج دورۀ برگزاری از ابتدای سال ۱۴۰۱ تا کنون، بیش از ۶۵ هزار شهروند را با خود همراه کرده است. پنجمین نوبت این حرکت فرهنگی به صورت دوفصلی در بهار و تابستان ۱۴۰۲ با مشارکت ۱۶ هزار و ۵۸۶ نفر از اهالی شهر تهران برگزار شد.
زهره مسکنی در یادداشتی در ضمیمه ادب و هنر امروز روزنامه اطلاعات نوشت: آموزوارۀ فصلی «حرکت» (مخفف عبارت حُسن رفتار و کردار ترافیکی)، فعالیتی آموزشی، تمرینی و مروریِ مستمر برای ترویج رفتارهای درست ترافیکی و پرهیز از رفتارهای نادرست در چرخۀ عبور و مرور است. این برنامۀ آموزشی از ابتدای سال 1401 توسط معاونت توسعه حمل و نقل پاک و آموزش سازمان حمل و نقل و ترافیک شهر تهران با هدف ايجاد هماهنگی و انسجام در فعالیت‌های آموزشی ترافیک، تسهیل در انتقال پیام‌های آموزشی از طریق مشارکت مردمی و قابلیت احصاء مشارکت و خلاقیت شهروندان در فرایند آموزشی به اجرا درآمده است.
آموزوارۀ حرکت، طی پنج دورۀ برگزاری از ابتدای سال 1401 تا کنون، بیش از 65 هزار شهروند را با خود همراه کرده است. پنجمین نوبت این حرکت فرهنگی به صورت دوفصلی در بهار و تابستان 1402 با مشارکت 16 هزار و 586 نفر از اهالی شهر تهران برگزار شد.
با توجه به تلفات و صدمات ناشی از حوادث ترافیکی، موضوع این نوبت آموزواره «رفت و آمد ایمن عابر پیاده»در نظر گرفته شد تا شهروندان با توجه به آنچه تا کنون دربارۀ این مهم می‌دانسته و آنچه در نتیجۀ آموزش مکرر آنان را به تأمل واداشته، به خلق آثاری در زمینه‌های داستان، خاطره، نقاشی، فیلم، عکس، سرود، نمایش و استند آپ کمدی بپردازند و آفریده‌های خود را در این رقابت فرهنگی شرکت دهند. مروری بر چند اثر برگزیدۀ پنجمین آموزوارۀ حرکت خالی از لطف نخواهد بود.
خورشید خندان و آسمان آّبی
یکی از آثار برگزیدۀ بخش نقاشی پنجمین آموزوارۀ حرکت، متعلق به ملیسا سهرابی، دانش‌آموزی هشت‌ساله از منطقه 10 تهران است. در این اثر هنری کودکانه، خورشید خندان و آسمان آّبی، حکایت از هوایی پاکیزه و روزی خوش برای کودکانی دارد که مشغول رفت و آمد در شهر هستند. خط عابر پیاده و چراغ های راهنمایی به تفکیک دو رنگ و سه رنگ، نشان‌دهندۀ نهادینه‌سازی مفاهیم و علائم رفت و آمد ایمن در ذهن کودک است. نقاشی دانش‌آموزانی که پیاده به سمت ساختمان مدرسۀ خود می‌روند، علاوه بر حضور دوچرخه در خیابان، زاویۀ دید نقاش نسبت به حمل و نقل پاک را تبیین می‌کند. همچنین حضور دو پلیس راهنمایی و رانندگی در تصویر، راوی چرایی قانون و قانونمندی در جریان رفت و آمد درون شهری است.
علی درخشی، کارتونیست، نویسنده و کارگردان انیمیشن که داوری بخش نقاشی پنجمین آموزوارۀ حرکت را برعهده داشته، انگیزۀ اصلی خود از همکاری با این طرح آموزشی را کسب تجربه از نقاشی‌های بچه‌ها ذکر کرده و معتقد است: «نقاشی‌های بکر بچه‌ها نکات آموزنده‌ای در خود دارد. امیدوارم این موضوع که در نقاشی کودکان می‌بینیم، در بزرگسالی هم به یاد آنها بماند تا رفتارهای ترافیکی که امروز در شهر می‌بینیم، در آینده از بچه‌ها سر نزند.»
خوب یا بد؛ خاطره این است!
خاطرات می توانند حال ما را خوب یا بد کنند. گاهی ممکن است خاطرات با گذر زمان فراموش شوند، اما نوشتن از فراموش‌شدن آنها جلوگیری می‌کند. محبوبه صبری، 39 ساله و ساکن منطقۀ 5 تهران که خاطرۀ ارسالی‌اش یکی از آثار برگزیدۀ پنجمین آموزوارۀ حرکت شده، در بخشی از متن خود نوشته است: «...موقع برگشت، مادرم به علت خستگی تصمیم گرفت از پل عابر پیاده استفاده نکند تا سریع‌تر عرض خیابان را رد کند. متأسفانه دقیقاً زیر پل عابر پیاده با ماشینی که راننده‌اش یک پسر یازدهساله بود و بدون اطلاع پدرش خودرو را برداشته و به خیابان آمده بود، تصادف کردند...»
رضا رفیع، نویسنده، طنزپرداز، روزنامه‌نگار و داور بخش خاطرۀ پنجمین آموزوارۀ حرکت، دربارۀ خاطرات شهروندان تهرانی با موضوع «رفت و آمد ایمن عابر پیاده» می‌گوید: «برای موضوعی که همۀ ما مبتلابه آن هستیم، خاطرات خوبی به آموزواره فرستاده‌اند؛ اگر چه قدری تلخ و تراژدی است... همۀ ما وقتی از منزل خارج می‌شویم به این فکر می‌کنیم چگونه رفت و آمد کنیم تا به سلامت به منزل برگردیم....»
ورود شخصیت‌های حیوانی به قصه‌های ترافیکی
دنیا اسکندرزاده، دانش‌آموز 18 سالۀ ساکن منطقۀ 22 در داستان فابل برگزیدۀ پنجمین آموزوارۀ حرکت با پرداختن به موضوع خطر لباس تیره در رفت و آمد هنگام تاریکی نوشته است: «...مامان کلاغه خندید و گفت: بله! همه راننده‌ها موظف اند در شب، چراغ‌های ماشین را روشن کنند؛ اما با وجود چراغ هم چون هوا تاریکه، خودبه‌خود دید چشم‌ها کمتر از روز میشه....»
«فابل» ها که در زیرمجموعۀ ادبیات تعلیمی قرار دارند، به شرایط زیست انسان معاصر می‌پردازند و به دلیل جذابیت این نوع داستان‌نویسی، شخصیت‌های حیوانی دوباره به آثار ادبی و هنری وارد شده‌اند.
مصطفی رحمان‌دوست، شاعر و نویسنده که تا کنون داوری بخش داستان پنج دورۀ آموزوارۀ حرکت را برعهده داشته، در بارۀ این بخش آموزوارۀ حرکت می‌گوید: «در هر دورۀ این آموزواره، سطح آثار از نظر هنری ارتقا پیدا کرده و تدوام این جریان، به آثار قابل توجه برای چاپ نیز رسیده است...».
سرودهایی که در ذهن می‌مانند
سرود قابلیت بسیاری برای بازگویی احساسات جمعی دارد. همراهی سرود با مسائل اجتماعی و شهری، گویای ورود مضامین ابیات آن به عرصه‌های گوناگون زندگی است. تجربۀ اجرای سرودهایی با مضامین «رفت و آمد ایمن عابر پیاده» در مدارس و مهدهای کودک و سراهای محلات در این دوره از آموزوارۀ حرکت بسیار شگفت‌انگیز بود.
یکی از این اجراها مربوط به گروه 300 نفره‌ای از پسران دبستان شهید ضیغمی در منطقۀ 7 تهران بود که بچه‌ها را علاوه بر خوانش سرود در حال اجرای نماهایی از عبور و مرور ایمن نشان می‌داد. شما هم با ما همعقیده‌اید که این اجرا هرگز از خاطر 300 کودک مشارکت‌کننده در این سرود همگانی نخواهد رفت؟
ثبت یک عبور ایمن
در دنیایی که موضوعات خیلی زود فراموش می‌شوند، عکس‌ها با ثبت یک لحظه، راوی هر موضوعی برای تمام تاریخ می‌شوند. لحظه‌ای که در قاب عکاس ثبت می‌شود، قدرت دارد پیام عکس را به دیگران منتقل کند. سارا مرادی دانش‌آموز هنرستانی ساکن منطقۀ 14 با ثبت و ارسال عکسی با موضوع عبور دختری از خط عابر پیاده، پیام رفت و آمد ایمن عابر پیاده را به خوبی درک کرده و با عکس خود به سایر شهروندان منتقل می‌کند.
دوربین وسیله‌ای است که ما می‌توانیم با کمک آن دید خود را به دنیا نشان دهیم. انتخاب و تمرکز روی خطوط عابر پیاده برای نمایش در این عکس به ترکیب‌بندی آن کمک کرده و زمان‌بندی مناسب عکسبرداری، مفهوم عبور ایمن را به ذهن بیننده منتقل می‌کند.
علی فروتن(یکی از هنرمندان برنامه کودک فتیله ای ها)، بازیگر و داور بخش سرود و عکس پنجمین آموزوارۀ حرکت، دربارۀ این فعالیت آموزشی می‌گوید: «باید از تمام کسانی که کوشش کردند این اتفاق رقم بخورد تا زیرساخت فرهنگی از کودکانی آغاز شود که در آینده قرار است رانندگی، حرکت و عبوری ایمن در شهر را تجربه کنند، قدردانی کرد...».
هنر هفتم و ترافیک
فیلم‌ها یکی از بهترین شیوه‌های جلب مخاطب برای دریافت پیام‌ها هستند و بسیاری از کودکان و نوجوانان امروزی عاشق ساخت فیلم‌اند. فیلمهایی که با یک بار دیدن به پایان نمی‌رسند و دست به دست و چشم به چشم می‌روند و مرور می‌شوند. و مرور، همان مقصد و هدف آموزوارۀ حرکت برای تمرین رفتارهای درست ترافیکی است. آترینا جواهری و النا معصومی دختران دبستانی 8 و 9 ساله‌ای از منطقۀ 18 هستند که با ساخت فیلمی در یکی از پارک‌های آموزش ترافیک تهران و ارسال آن به آموزوارۀ حرکت موفق شدند به دلیل پرداختن به رفت و آمد ایمن در نقش بازیگرانی مبتدی یکی از جوایز این بخش آموزواره را به دست آورند.
علیرضا خمسه، بازیگر، کارگردان و فیلمنامه‌نویس به عنوان داور بخش فیلم پنجمین آموزواره حرکت می‌گوید: «کشف نیازهای آموزشی و ارائه برنامه‌ها و پر کردن خلاءهای آموزشی با هر شیوه‌ای از جمله تولید فیلم قابل انجام است. ...»
ترافیک ایمن روی صحنۀ تأتر
افزایش مهارت اجتماعی، تقویت روحیۀ کار جمعی، بلوغ عاطفی و رشد آگاهی از جمله کارکردهای نمایش برای افراد، به ویژه کودکان و نوجوانان است.
آموزش و هنر در پنجمین آموزوارۀ حرکت چنان به هم تنیده شد که گروهی از هنرمندان نوجوان منطقۀ 13 تهران، پس از آموزش‌های هنری و ترافیکی در راستای کارگاه‌های آموزواره، نسبت به تمرین و اجرای چند نمایش و سرود اقدام کرده و در حال حاضر به منظور اجرای نمایش خود با هدف انتقال مفاهیم ترافیکی به سایر مدارس منطقه نیز اعزام می‌شوند.
اجرای این گروه 20 نفرۀ دختران نوجوان که در حرکاتی هنرمندانه، دست در دست و دوش به دوش یکدیگر، نقش خط‌کشی، پل عابر و زیرگذر عابر پیاده را روی صحنه برای تماشاگران به نمایش درمی‌آورند، تصویری در ذهن مخاطب ایجاد می‌کند که همان کارکرد هنر و آموزش توأم است.
توان‌یابان در جریان آموزش و فرهنگ
آموزوارۀ حرکت، توان‌یابان جامعه را نیز فراموش نکرده و با توجه به ضرورت تقویت و رشد آگاهی این گروه از شهروندان، به مشارکت آنان در بخش‌های مختلف این رقابت فرهنگی ارج می‌نهد.
هاجر صبوحی، روانکاو و کارشناس ارشد روانشناسی کودک و آموزش کودکان استثنائی که فیلمی از نقش‌آفرینی اکبر محمودی و علی قشینی (توان‌یابان گروه تحت آموزش خود) را در آموزواره شرکت داده، می‌گوید: «توجه به توان‌یابان برای این گروه از جامعه که اغلب به دلیل ناآگاهی افراد، خود را طردشده می‌دانند، باعث ایجاد انگیزه و حضور آگاهانه و خوش‌بینانۀ آنان در زندگی شهری می‌شود...».
